3. Ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг асосий шакллари. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг асосий омиллари

Електроенергия омили -ҳозирги замон ишлаб чиқаришини, ҳатто транспорт ва қишлоқ хўжалигини электр қувватисиз тасаввур қилиш қийин.

Сув ва иқлим омили-ишлаб чиқариш тармоқларини жойлаштиришда аҳамияти катта. Сув манбалари айниқса кимё, ёғоч-селлюлоза, металлургия заводларининг фаолиятига сезиларли таъсир қилади.

Ижтимоий иқтисодий омил- ичида энг муҳими аҳоли ва меҳнат ресурсларидир. Албатта, ҳар бир ишлаб чиқариш жараёни ишчи кучисиз содир бўлмайди.

Шаҳарнинг ички жойлашув қарорларига тааллуқли бўлган бир қатор омиллар юқорида санаб ўтилгандир. Аммо асосан жойлашувнинг уй ҳўжаликлари ёки ташкилотлар учун мақбуллигини аниқловчи уч хил тушунча мавжуддир. Бу атроф муҳитнинг хусусиятлари, фойдаланиш имконияти ва қийматидир. Улар фойдаланувчилар ҳудуд билан уч томонлама боғланганлигини ўзларида акс эттиришади. Улар резидент ёки ишлаб чиқарувчи юридик шахс сифтида ҳудудни қамраб олишади ва шу юсинда ҳудуднинг чегарадошларига ҳам ўз боғлиқлик томонларини намоён қилишади.⁶
Худди шундай, улар ўз маҳсулотлари ва хизматларини ҳудудлараро айланишига сабабчи бўлишади. Демак, ҳудуднинг чегаравий қулайлиги ушбу товар оқимини таъминлайди. Албатта, ҳудуддан фойдаланганликлари учун маълум бир тўловларни амалгаоширишлари зарур, бу эса уларнинг нарх билан қизиқишларига сабаб бўлади.⁷
Минтақаларда ишлаб чиқаришни жойлаштиришдаги омиллар⁸

Ишлаб чикаришни худудий ташкил этишнинг омиллари


Минтақада жойлаштириш омилларни баҳолаш талаблари⁹

Минтақаларда табиий ва иқлим шароити, қазилма бойликлари ва бошқа табиий шароитларнинг нотекис тақсимланганлиги иқтисодий фаолиятнинг турли хил кўринишларини жойлашувига олиб келади. Турли хил минтақаларда рақобат устунликларининг вужудга келиши натижасида, ишлаб чиқариш ва савдо кўрсатиш хизматлари ихтисослашувига эришилади.

Август Лёшнинг табиий ресурсларни тақсимлашдаги жойлаштириш назарияси