3 I bob yirtqich qushlarning biologiyasi, sitematikasi

Boltayutar, Borodach, Gypaetus barbatus [Linnaeus, 1758]. Tabiatdan
kamyob o’troq yashovchi qush. Lokal tarqalgan tur. Tarqalish joylaari G’arbiy

Tyanshan, G’arbiy Pomir – Oloy, Qizilqum cho’li. Yashaydigan joylari tog’larning

o’ta va yuqori qismlari, tekisliklar. Soni. 60-70 jufti uyalaydi. Jami polaponlari
bilan birga – 200 taga yaqin. Yovvoyi tuyoqlilar sonining kamayib ketishi bu turni
tarqalishiga cheklovchi omil bo’lib hisoblanadi.Ko’paytirish choralari sifatida
dunyo hayvonot bog’larida ko’paytiriladi. Ovlashni taqiqlash muhofaza choralari
hisoblanib, CITECning II-ilovasiga kiritilgan.
Qumoy,Snejniy sip, Gyps himalayensis [Hume, 1869]. Tabiatdan kamyob
hisoblanuvchi o’troq, lokal tarqalgan tur. Hisor, G’arbiy Tyanshan, Turkiston tog’
tizmalarida tarqalgan.Tog’larning o’rta va yuqori qisimlarida yashaydi.Son
jihatdan doimo kam bo’lgan. Tahminlarga ko’ra umuniy soni 20-tadan
oshmaydi.Yovvoyi tuyoqlilar sonining kamayib ketishi cheklovchi omil bo’ladi.
Ko’paytirish choralari sifatida dunyo hayvonot bog’larida ko’paytirilmoqda.
Ovlashni taqiqlanganligi va CITECning II-ilovasiga kiritilganligi bilan muhofaza
choralari ko’rilgan.
Oq boshli qumoy ,Belogoviy sip, Gyps fulvus [Hablizi 1783]. Bu yirtqich
qush o’troq, mozaik tarqalgan nominal kenja tur hisoblanib, tarqalish joylari
G’arbiy Tyanshan, G’arbiy Pomir - Oloy. Tog’larning etak va o’rta qisimlarida
yashaydi. 1980-yillarda tahminan 140 jufti qayd etilgan. Soni asta – sekin kamayi
bormoqda. Cheklovchi omilar yovvoyi tuyoqlilar sonining kamayib ketishi va
brakonerlik hisoblanadi. Dunyo hayvonot bog’larida ko’paytirish olib borilmoqda.
Muhofaza choralari qilib ovlashni taqiqlash va CITECning II-ilovasiga
kiritilganligi belgilab qo’yilgan.
Tasqara, Chyorniy grif, Aegypius monachus [Linnaeus, 1766]. O’troq
yashovchi mozaik tarqalgan nominal kenja tur bo’lib, G’arbiy Tyanshan, G’arbiy
Pomir – Oloy,Bo’kantov, Tomditov qoldiq tog’lari va Janubiy Yevropada
tarqalgan.Tog’larning etak va o’rta qismlarida yashaydi. 1980-yillarda 80 ga yaqin
jufti qayd etilgan. Oxrgi marta Hisor tog’ tizmasida 75- 80 ta zoti uyalashi qayd
etilgan. Bu qushning tarqalishidagi cheklovchi omillar yovoyi tuyoqlilar sonining
kamayib ketishi va brakonerlik hisoblanadi. Ko’paytirish choralari esa dunyo
hayvonot bog’larida olib borilmoqda ya’ni ko’paytirilmoqda. Ovlash
taqiqlanganligi va CITECning II-ilovasiga kiritilganligi muhofaza choralari bo’lib
xizmat qilmoqda.