3 I bob yirtqich qushlarning biologiyasi, sitematikasi

2.2O'zbekiston respublikasi "Qizil kitobi"ga kiritilgan yirtqich qushlar
va ularni muhofaza qilish.
Suvqirg’iy, Skopa, Pandion haliaetus [Linnaeus, 1758]. Tabiatdan kamyob uchub o’tuvchi nominal kenja tur hisoblanib, ular asosan.Xorazm viloyatida
uyalaydi deyarli barcha hududlarda uchib o’tadi. Yashaydigan joylari tekisliklar va
tog’ etaklaridagi suvi tiniq havzalar.ularning soni doimo kam bo’lgan. Ko’payish
uchun uyalashi Amudaryoning quyuq qismida – sanoqli va nomuntazam
hisoblangan.Suvqirg’iyni kamayib ketishiga cheklovchi omillar: Suv rejiming
o’zgarishi oqibatida yashash joylarining yemirilishi, elektr uzatish tizmalarida
nobud bo’lishi kabilar hisoblanadi. Ushbu turlarni ko’paytirish yo’lga qo’yilgan
emas. Muhofaza choralari sifatida ovlash taqiqlangan hamda CITECning II-
ilovasiga kiritilgan.
Uzun dumli suvburgut, Oplan-dolgoxvost, Haliaeetus leucoryphus
[Pallas, 1771]. Hozirda yo’q bo’lib ketayotgan, uchib o’tuvchi tur bo’lib, Janubiy
Orol bo’yida-ko’chish; Amudaryo havzasi bo’ylab Termizdan Urganchgacha -
ko’chish va qishlash; Qizilqum cho’lida uchib o’tish vaqtlarida uchraydi. Yashash
joylari esa tekislikdagi yirik suv havzalari, daryolarning to’qayzorli qayirlari
hisoblanadi. Soni 1960 - yillarda bir necha o’n donasi uchrar edi, hozirda sanoqlisi,
asosan uchib o’tuvchi va qishlovchi zo’nalarigina qayt etiladi. Usbu qushlarni
tarqalishiga hamda hozirgi vaqtda kamayib ketishiga cheklovchi omillar orol
havzasida suv rejimining o’zgarishi oqibatida yashash joylarining yo’qolishi,
brakonerlik hisoblanadi. Ushbu qushlarni ko’paytirilmagan.
Oq dumli suvburgut, Oplan-dolgoxvost, Haliaeetus albicilla [Linnaeus
1758]. Tabiatdan kamyob uchraydigan, uchib o’tuvchi naminal kenja tur bo’lib,
Janubiy Orolbo’yi, Farg’ona vodisidan tashqari deyarli barcha hududlalda
tarqalgan. Tekislik va tog’ etaklaridagi yirik suv havzalari yashash joylari
hisoblanadi. Soni doimo kam bo’lgan. Orol havzasida suv rejimining o’zgarishi
oqibatida yashash joylarining yo’qolishi, brakonerlik kabilar bu qushlarni keng
tarqalishiga cheklovchi omil bo’lib xizmat qilmoqda. Hozirgi vaqtda dunyo
hayvonot bog’larida ko’paytirish amalga oshirilmoqda. Muhofaza qilish choralari
sifatida ovlash taqiqlangan va CITECning I-ilovasiga kiritilgan..