3- mavzu: Restoranlar ovqatlantirishning asosiy tizimi sifatida sifatida

4. Dunyoning mashhur restoran zanjirlari


Transmilliy komnaniyalar, BMT xujjatlariga muvofik. transmilliy kompaniyalarga yuridik shakdlari, xujalik yuritish sohasidan kyat’iy nazar ikki yoki undan ortik mamlakatlarda filiallari bo’lgan, ularning faoliyatiii boshqarib turadmgan kompaniyalar kiradi. TMK doimiy ravishda tovar eksportidan tortiy, xorijda xizmatlarni ishlab chiqishgacha konuniy tarzda utib uziiing chet ellardagi ishtirokini kengaytirib boradi va tashki ekspansiyami amalga oshiradi. Ular shuningdek, ssuda pullari ham beradi va boshqaruv bo’yicha noinvestitsion bitimlar tuzadilar.
Tugridan - tugri quyilmalar TMKlar xorijiy investor kulidagi mablagning saklanish ustidan nazorat dilishni muljallaydi. Ona kompaniya chet elda aksiyadorlik firmalarini ta’sis etadi yoki amaldagi mavjud xorijiy firmadan aksiyalarning nazorat paketini sotib oladi. Aksiyalarning yarmidan kuprok kismi (ulushlar), uning faoliyati ustidan tulik nazorat qilishda xissasi kam bo’lsa-da, filialga tegishli bo’ladi.
TMK chet elda xorijiy filiallarning bulimi singari turli ko’rinishlari orkali faoliyat olib boradi. Ular xorijda ro’yhatdan utkazilsalardv. uz balans i ga ega mustakil kompaniya hisoblanadi, tulik (100%) o nal i k firmasi, ya’ni TMKga tegishli bo’ladi.
Kompaniya xorijiy firmalarga karzga mablaglar berib, uchining chet eldagi ishtirokini kengaytirishi mumkin. U ssuda beri]pda karzni tulagungacha ssuda oluvchining mulkiii ushlab chu rishta hakli yoki kara oluvchi bi lay unga ssuda foizidan tashkari kushimcha manfaat ko’rishi yuzasidan shartnoma imzolaydi.
Boshqaruv bo’yicha investitsiey bitimlar tuzish firmalar urtasida keng tarkalgan gajribadir, Bunday holda ona kompaniya korxona buginlarini shartnoma (kontrakt) asosida boshqaradi. Korxona mustakilligini saklaydi, turli egyalar bo’lishi, turli manbaalardan moliyalashtirilishi mumkin, Lekin mahsulotni yagona

savdo markasi ostida sotadi. Boshqaruv bo’yicha investitsiey bitimlar tizimi uning ishtirokchilariga ishlab chikarish kulamidan tejash imkonnni beradi. Ularnnng hammasi xorijiy investitsiyalashdan maksimum daromad alishni bosh mak;sad kilib quyadi. Ulardan biri kapital migratsiyasining halkaro shartlari bo’lib daromad me’yori va foiz stavkalari farki hisoblanadi.

Dunyoda yagona foiz stavkasini belgilashga tuskinlik kiluvchi katta yoki kichik darajadagi kaltisliklar mavjud. Ammo kaerda mablaglarni erkin quy il iщi ga sharoit bo’lsa, xorijiy inveotitsiyalash xuddi ichki tartiblardagidek kechadi. Bu shuni b il dirad iki, mablag im portya i mamlakatlarida fonda olish fond i cheklengan ekan, kapitalning halkaro harakati, TMKning mamlakatda tengsieligi davom etaveradi.
Mamlakatga kancha mikdorda mablag olib kelinishi bir kdgor omillarga boglik:

5. 
   foiz stavkasi (yuki) hajmi;
   
6. 
   investiniyaning daromadliligi;
   
7. 
   ikdisodietning oyaisligi, kattalik va taksimlanishning kaltisligi;
   
8. 
   karzni tulash kafolati va uz vaqtida tulash.
   

Jaxon bozoriga kirish va unda yashab kolishi uchun kompaniya ma’lum oligopolistik ustunlikka ega bo’lishi lozim» bu mablag bo’ladimi, texnologiya yoki boshqaruv mahorati bo’ladimi, ahamiyati yuk- Ular tufayli X(iks) mamlakatlardan kompaniya U (igrik) mamlakatdagi mahalliy firmalardan ishlab chikarishda ustunlik kila oladi va yuqori daromad oladi.
Biz bekorga birinchi urinda transmilliy komlaiiyalarga ta’rif berib utganimiz yuk. Chunki halkaro restoranlar zanjiriga kiruvchi har bir restoran transmilliy kompaniya (TMK) hisoblanadi.