3. Улоқсиз релсларни маҳкамлашда оралиқ ҳисобни аниқлаш. Муайян шароитларда ҳароратни пасайган турининг улоқсиз йўлларни ётқизиш имконияти, ушбу шароитлар учун рухсат этилган ҳарорат амплитудасини [Т] бу ҳудудда амалда кузатилган Тf ҳарорат тебранишларининг амплитудаси билан таққослаш йўли билан аниқланади.
Агар Тf ≤ [Т] бўлса, унда улоқсиз йўлларни ётқизиш мумкин.
Тf қиймати энг юқори бўлган алгебраик фарқ сифатида аниқланади
Ушбу ҳудудда кузатилган t максимал мах ва темир йўлнинг энг паст ҳарорати:
Тf = t max max – t min min.
Темир йўл тармоғининг турли нуқталарида темир йўл ҳароратининг минимал ва максимал қийматлари ТУ2000 нинг 3-иловасида келтирилган.
1-жадвалда. ушбу иловадаги шахсий нарсалар
Релс ҳароратидаги температурани рухсат этилган ўзгаришларнинг амплитудаси
[Т] = [∆tу] + [∆tр] - [∆tз],
бу ерда [∆tу] - бўйлама сиқувчи кучлар таъсирида қўзғалишга қарши йўлнинг барқарорлиги билан белгиланадиган релслар ҳарорати уларнинг маҳкамлаш ҳароратига нисбатан рухсат этилган ўсиш; [∆tр] - чўзилган бўйлама кучлар таъсирида уларнинг кучлилиги билан аниқланадиган улоқсиз темир йўллар ҳароратининг маҳкамлаш ҳароратига нисбатан рухсат этилган пасайиши; [∆tз] - кириш шароитида улоқсиз темир йўллар ўрнатиладиган минимал ҳарорат оралиғи, одатда 5-10 °C олинади.
12-Маъруза Улоқсиз йўлларнинг конструкцияси ва уларни ривожланиш истиқболлари Режа: 1. Умумий маълумотлар
2. Йўлнинг режа ва профили
3. Балласт қатлами
4. Шпаллар
5. Релс плети
1. Умумий маълумотлар
Темир йўлларда, одатда, ҳаракатланувчи таркибнинг динамик таъсирига ва темир йўлдаги ҳарорат ўзгариши билан изга тушадиган кучларга жавоб берадиган доимий конструкция бу улоқсиз йўл ҳисобланади.Улоқсиз йўлнинг конструкцияси, қурилмаси ва йўл юқори тузилиши элементларининг холатига қўйиладиган асосий талаблар қуйидагилардан иборат:
- релслар етарли даражада эгилишга ва ортиқча юкланишга жавоб бериши керак
- релс –шпал панжараси йўлнинг кўндаланг сурилиб кетмаслиги ва чидамлигини йўқотмаслик учун етарлича қаттиқ бўлиши керак
- балласт призмаси конструкцияси, материали ва холати бўйича релс –шпал панжарасининг ўзгармас холатини таъминлаши керак, балласт призмасининг етарли қаршилиги шпалнинг кўндаланг ва бўйлама сурилишидан, релс –шпал панжарасини угондан химоя қилади
- оралиқ ва стик қотиргичлар стик зазорларини қийматини релс хароратининг максимал ўзгаришида хам 10-11мм ошиб кетмаслигини таъминлаб бериши керак
Улоқсиз йўлларни ётқизиш ва техник хизмат кўрсатиш меъёр ва қоидалари «Улоқсиз йўлларни ётқизиш, сақлаш ва таъмирлаш бўйича техник кўрсатма »га мос келиши керак.
2. Йўлнинг режа ва профили
Улоқсиз йўллар тўғри йўлларда ва радиуси 350 мдан кам бўлмаган эгриликларда шағалли ва асбестли балласт қатламига ётқизилиши шарт. Станция йўлларида улоқсиз йўлларни радиуси 600мдан кам бўлмаган эгриликда гравийли ва кум-гравий балласт қатламига ётқизилишга рухсат берилади
Техник – иқтисодий асосланган холда йўл хўжалиги бошқармаси бошлиғи тасдиғи билан радиуси 300-350м бўлган эгриликларда релснинг боковой емирилиши интинсивлиги ва ширина колеяси энини кенгайтиришни хисобга олган холда улоқсиз йўлларни ётқизишга рухсат берилади
Улоқсиз йўлли участкаларда йўл нишаблиги катталиги чегараланмайди.
Хозирги кунда кичик радиусли эгриликларда улоқсиз йўлларни ётқизиш кўламини кенгайтириш бўйича тадқиқотлар олиб борилмоқда.
Бир гурух Россиялик олимлар томонидан техник – иқтисодий асосланган холда радиуси 200метргача бўлган эгриликларга улоқсиз йўлларни ётқизиш имкониятларини кенгайтириш бўйича таклифлар киритилган.
Бу, поездлар ҳаракатига қаршиликнинг камайиши релсларда боковой емирилиш жадаллигини камайишига, релс зазорларининг йўқлиги ва релсларнинг маҳаллий емирилиши ошиши хисобига йўл ва ҳаракат таркиби ўзаро динамикасини яхшилаши керак.
Хозирги кунда улоқсиз йўлларни ётқизишда энг муаммоли нуқталар довон орқали ўтган темир йўл участкалар бўлиб қолмоқда.
3. Балласт қатлами
Синфдан ташқари ва 1-4 синф йўлларида улоқсиз йўлли участкаларда балласт қатлами шағалли (янги ёки тозаланган) бўлиши керак.
3-5 синф йўлларида эса асбестли балласт қатламига рухсат берилади.
Шағал фракцияси ГОСТ 7392-85 "Щебень из природного камня для балластного слоя железнодорожного пути" бўйича 25-60мм фракцияли, фақат қаттиқ жинсли қаттиқлиги И20 ва У20 бўлиши керак.
Асбестли балласт “Смесь песчано-щебеночная из отсевов дробления серпентинитов для балластного слоя железнодорожного пути” Техник шартларига жавоб бериши керак
4-5 синф йўлларида И40ва У50 қаттиқликдаги шағал, гравий ёки гравий қум балласт қўллаш мумкин.
5-синф йўлларида темир йўлда қўлланиладиган шағалнинг барча турларини қўллаш мумкин.
Асбестли балластни тезюрар йўловчи поездлар харакатланадиган участкаларда қўллаб бўлмайди.
Улоқсиз йўлли участкаларда балласт призмаси елкаси: синфдан ташқари ва 1-2 синф йўлларида -45 см,
3-5 синф йўлларида -40см, балласт призмаси қиялиги барча балласт турларида 1:1.5 нисбатда бўлиши керак.
1-3 синф йўлларида темир бетон шпал остидаги шағалли балласт қатлами қалинлиги 40см, ёғоч шпал остида -35 см; 4-синф йўлларида темир бетон шпал остидаги шағалли балласт қатлами қалинлиги 30см, ёғоч шпал остида -25 см;
5-синф йўлларида барча балласт турини шпал остида 20см кам бўлмаган қалинликда қўллаш мумкин.
Баллст призмаси юзаси темир бетон шпал юзаси билан битта баландликда бўлиши керак
4. Шпаллар
Улоқсиз йўлларда асосан темир бетон шпаллари қўлланилади.Асосан закладной болтли ва клемма болтли қотиргичлар қўлланилади.
1-4 синф йўлларида тўғри йўлларда ва радиуси 1200м дан катта эгриликларда шпал эпюраси -1840 км /дона, радиуси 1200м дан кичик ва тушиш қиялиги 12 ‰ йўлларда -2000км/дона,
5-синф йўлларида:тўғри йўлларда ва радиуси 1200мдан катта эгриликларда шпал эпюраси -1440км/дона, радиуси 650 м ва ундан кичик эриликларда -1600км/дона бўлади.
йўллар билан уланиш жойида, ёғоч брусли стрелкали ўтказгичга уланишда башмакосбрасывател, уравнительным приборларда ва х.к. бир бирига уланишда темир бетон шпал 1-расмда кўрсатилган схема бўйича ётқизилади. Уравнителний пролетнинг биринчи звеноси охирида улоқсиз йўл билан уланадиган жойида 4 та ёғоч шпал ётқизилади
