3- bo’lim. Transport vositalarini ekspluatatsion xususiyatlari

Quvvat balansi tenglamasi va uning grafigi
Avtomobillarning dinamik xususiyatlarini analiz qilish va uning ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun etakchi g‘ildirakka berilgan tortish quvvati

harakatlanishga qarshiliklarni engish uchun zarur bo‘lgan quvvat bilan taqqoslanadi. Kuchlar balansi tenglamasiga o‘xshash quvvatlar balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi.

YOki
Tenglamani yoyib yozsak, quyidagi ko‘rinishga keladi:

Avval grafik echimini avtomobil biror uzatmada harakatlanayotgan xol uchun ko‘rib chiqamiz. koordinatalar sistemasida dvigatel effektiv quvvatining grafigini quramiz. agar ning qiymatidan transimissiyadagi qarshilikni engishga sarflangan quvvat ning qiymatini olib tashlansa, etakchi g‘ildirakdagi quvvat kelib chiqadi. ning qiymatini tajriba yo‘li bilan aniqlanadi yoki formula orqali aniqlanadi. Grafikni pastki qismida va chiziqlar ko‘rsatiladi. grafigini chizishda deb faraz qilinadi. Sarflanmagan quvvat hisoblanib, u yo‘l qarshiligini engish va avtomobilga tazlanish berish uchun sarflanadi. va grafigining chiziqlari kesishgan A nuqtada avtomobil maksimal tazlikka erishadi. ning qiymatini oshirib borilsa, ga urinma bo‘lgan B nuqtani topish mumkin. Bu nuqtada avtomobil kritik telikka ega bo‘ladi.(rasm-2)

Avtomobilning dinamik faktori
Kuch va quvvatlar balansi grafiklarini amalda qo‘llash ancha qiyin, chunki
ning qiymati o‘zgarishi bilan ham o‘zgaradi va uning har bir qiymati uchun grafiklarni qayta ko‘rish zarur bo‘ladi, shuningdek, har xil og‘irlikka ega bo‘lgan avtomobillarning dinamikasini solishtirish mumkin emas.
Akademik E.A.CHudakov taklif etgan dinamik xarakteristika grafigi ko‘rsatilgan kamchiliklardan xoli, ya’ni tortish kuchi bilan havoning qarshilik kuchi ayirmasining avtomobil og‘irligiga nisbati avtomobilning dinamik faktori deb ataladi.

D ning qiymati avtomobil konstruksiyasiga bog‘liq va uni har bir konkret modelь uchun aniqlash mumkin. Kichik uzatmalarda ning qiymati katta va ning qiymati kichik bo‘lganida dinamik faktorning qiymati katta bo‘ladi.
Dinamik faktorni avtomobilning xarakat sharoiti bilan bog‘lash uchun kuchlar balansi tenglamasidagi ni tenglamaning chap tomoniga o‘tkazamiz va o‘ng ifodani ga bo‘lamiz, ya’ni:
bundan:

yoki
bu erda - aylanma harakatlanuvchi massalar ta’siri koeffitsienti.
Agar avtomobil tekis xarakat qilsa, uning tezlanishi nolga teng bo‘ladi, natijada avtomobilning dinamik faktori tezlik bilan harakatlangandagi yo‘lning umumiy qarshiligiga teng.
Turli uzatmalarda dvigatel to‘la nagruzka bilan ishlaganda dinamik faktor bilan tezlik o‘rtasidagi grafik bog‘lanish avtomobilning dinamik xarakteristikasi deyiladi.(3-rasm)
Bu grafikni ko‘rish uchun tirsakli valning aylanishlar chastotalari oralig‘ini 8 ... 10ta teng bo‘lakka bo‘linadi. Har bir uzatmada tirsakli valning aylanishlar chastotasi uchun tezlik qiymatlari topiladi. Dvigatelning tashqi tezlik xarakteristikasidan ning qiymatlarini aniqlab, har bir uzatma uchun D ning qiymati formuladan topiladi.