yilda
Vashingtonda ikki o'rtoq o'rtacha
qiymati
50 000$
turadigan BMW rusumli avtomobilni o'g'irlanishini kelishib olishadi.
Ular avtomobilni maydalab qismlarga bo'lib sotishni kelishib bo'lgan. Qolgan
kuzovni hamda boshqa qismlarini yondirib yuborishgan. Ular tez orada sug'urta
summasini olishni ko'zlashgan edi. Lekin ulaming
bu operatsiyasini politsiya
xodimlari sezib qolishadi.
Yo'l transport hodisasidan keyin tomonlaming almashib qolinishi. Firibgarlar
o'zlari tashabbusi bilan yo'l transport hodisasini keltirib chiqarishadi. Shu bilan
birga o'zlaridan iz qoldirmaslik maqsadida begunoh haydovchilami qurbon qilishdan
ham toyishmaydi. O'zlarini jabrlanuvchi qilib ko'rsatishadi.
i- Yo ‘l transport hodisasini keltirib chiqarish
Bundav holatlarda qalloblar yo'l transport hodisasini sun'iy ravishda keltirib
chiqarish uchun qasddan vo'ldagi har xil narsalarga yoki to'siqlarga to'qnashib
sug'urta summasiga ega bo'lmoqchi bo'lishadi. Ular yolg'on
guvohlik beruvchi
hamda bu vaziyatga umuman aloqador bo'lmagan ishtirokchilar bilan til biriktirgan
holda ulardan yolg'on guvohlik oldiradilar.
Masalan: AQSHda 9ta jismoniy shaxs va 4ta yuridik shaxslar 129ta firibgarlik
ishlarilari aybdor deb topilganlar. Ular ko'pincha mototsikl bilan bunday vaziyatlami
keltirib chiqarishgan yoki bo'lmasa shu bilan bog'liq bo'lgan hujjatlami
soxtalashtirishgan.
Sug'urtalanuvchilar mototsiklga zararlangan qismini o'matishgan va
kompaniyaga ta'mirlash uchun evakuatsiya, transport vositasini
saqlanganligi uchun
363
-k
T a b i i y o f a t l a r n a t i j a s i d a a v t o m o b ill a r n i a t a y in y o ‘q o tilis h i
soxta hisoblar taqdim etishadi. Tergovchilar 200dan ortiq jami summasi 2 min Sga
teng bo'Igan shubhali daA’olami fosh qilishga erishishgan. 140 dan ortiq maxbuslar
bilan hozirgi kunda tergov ishlari olib borilmoqda.
-A-
Soxta ravish da sug‘urta hodisasidan keyin zarar miqdorini oshirib
ko ‘rsatish
Hodisadan so‘ng firibgarlar yetkazilgan zarardan ko‘ra ko'proq miqdorda pul
undirish maqsadida avtomobilga o'zlari ham ziyon yetkazib turib bulaming hammasi
hodisa oqibatida yuzaga kelganligini isbotlashga harakat qilishadi.
-4-
S u g ‘urta obyekti haqida risklarniyashirishyoki buzib ko'rsatish
Bunday vaziyatda firibgarlar sug'urta mukofotini kamaytirib ko'rsatish
maqsadida kompaniyaga yolg'on madumotlar berishadi
va shu bilan mukofotni
kamroq to‘lab polisga ega bo‘lib olishadi.
4-
Politsiya xodimlarining qalbaki bayonnomalari
Bunday vaziyatlarda firibgarlar politsiya xodimlari bilan til biriktirgan holatda
bayonnomada yolg'on ko'rsatmalar orqali kompaniyadan ko'proq pul undirmoqchi
bo lishadi. Masalan: politsiya xodimi Kevlin Ruts 2011 yilda yolg'on bayonnomalar
tuzib 2 oy ichida qariyb 9000$ olishga erishgan. Hozir
uning ustidan jinoyat ishi
ochilib tergov ishlari olib borilmoqda.
4-
Avtoservislarda ta'mirlashdan so‘ng qiymatni
oshib k o ‘rsatilishi.
Ustalar ta’mirdan so'ng zarardan ortiq bo‘lgan hisob-kitob chekini taqdim
etishadi. Masalan: avtoservis ustalari Stiv Moralz va Brayn Bogart 2005 yilda
haqqoniy zarar miqdorini oshirib ko'rsatib mijozlarga chek taqdim etishgan va bu
orqali o‘zIari ham manfaatdor boMgan.
Boshlariga
tushgan ayvorlik hiyla, qalbaki va yolg‘on axborotlar bilan duch
kelgan
sug'urta
kompaniyalari
nima
qilishi
kerak?
Olimlar
tomonidan
amaliyotchilar. yuristlar, detektivlar tomonidan bunday sug‘urta kompaniyalariga
yordam berish maqsadida bir qancha ko'rsatmalar yaratilgan.
Ishning eng birlamchi
va asosiy tomoni shundan iboratki, yuz minglab hujjatlardan iborat bo‘lgan minglab
da’volardan shubhali ko'ringan sug‘urta hodisalarini tanlab olishi kerak.
Bunday shubhani topish mushkul emas. chunki firibgarlari haqiqiy sug'urta
hodisasini yarata olmaydi. Chunki ayrim joylarda nuqsoni bo'ladi. Shuningdek bu
verda hamma narsa bir tekis emasligini
isbotlab turuvchi holatlar, belgilar yoki oddiy
qilib aytganda signallar bo'ladi.
Yo'l transport hodisasini yolg'on uyushtirib sug'urta kompaniyalarini
aldamoqchi bo'lgan bir nechta holatlami ko'rib chiqamiz. 1-jadvalda ko'rinib
turibdiki firibgarlikni amalga oshirish uchun qo'llangan usul o'zida firibgarlikni fosh
etuvchi belgilami oladi.
364
Misol uchun biz atigi bir nechta indikator keldirdik. Amaliyotda YHH bilan
bog'liq hodisalar 130dan ortiq indikator. 250dan ortiq firibgarlikni ochish bo'yicha
chora tadbirlami o‘z ichiga oladi. Shuning uchun firibgailik
belgilarini bilgan odam
bir qarashda bir xil ko‘ringan minglab sug'urta hodisalari ichidan yuzlab qalbakilami
topa oladi.
Sug'urta
firibgarligiga
qarshi
kurashning
xorij
tajribasi.
aniqlangan
firibgarliklarga misollar:
Sug'urta jinoyatchiligiga qarshi kurashda asosiy rol. huquq-tartibot organlariga
beriladi. Shu bilan birga, tegishli xizmatlar. sug'urta
idoralari va kompanivalari
xodimlari roli sug'urta jinoyatchiligi oldini olish va aniqlash uchun katta ahamiyatga
ega. Aynan ular birinchi bo'lib jinoyatchilar va ulaming turli jinoiy sxemalar bilan
kontaktda boiishadi.
Sug'urta sohasidagi jinoyatchilikka qarshi kurashda xalqaro tajriba. Sug'urta
sohasida firibgarlik qarshi kurash individual sug'urta kompanivalari va sug'urta
birlashmalari tomonidan amalga oshiriladi.
Transport vositalari sug'urtasidagi jinoyatlami asosiy maqsadini 3 guruxga
ajratish mumkin:
1- guruh: Sug'urta mukofotidan katta sug'urta summasini olish:
2- guruh:Sug‘urta summasini noqonuniy qo'lga kiritish;
3- guruh: Sug'urta pulini noqonuniy ko'paytirish.
365
