29-mavzu. Sotsial taraqqiyot va sotsial dinamika amaliyot

1. Tadrijiy (evolyutsion) - (eng ishonchli yo’l, lekin uzoq): AQSH, Angliya
2. Inqilobiy (revolyutsion) yo’l (Pol Sha, Rum, Chexiya, sSSR va boshqa sotsialistik , mamlakatlar.)
3. " Shok terapiya" –yo’li (hozir: Pol Sha, Chexiya , Bolgariya,va boshqa sotsialistik , mamlakatlar.)
4. Islohot yo’li - (Germaniya, Jan. Koreya, Gonkong, Tailand, singapur, Turkiya).
O’zbekiston ham islohat yo’lini tanladi.
(Jan.Koreyada islohotlar 4 bosqichda: amalga oshgan: 1) 1946-1961, 2) 1962-1975, 3) 1976-1981, 4) 1982-1991 yy.)
Demak;
1. Evolyutsiya - (lot. kengayib borish) - asta-sekinlik bilan bo’ladigan miqdor vazifa o’zgarishi. Bunda har bir ob’yektning yangi holati ilgarigi holatiga nisbatan yuqoridarajada bo’ladi. Evolyutsion ta‘limotga ko’ra (biologiyada) organik dunyo tarixiy taraqqiyoti umumiy qonuniyatlari haqida bilim beradi. Uning asosini Darvinizm evolyutsiyasi-nazariyasi tashkil etadi. Bugungi kunda Evolyutsion yo’li bilan rivojlangan mamlakat qurgan: AQSH, Angliya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Kanada va boshqa.
2. Inqilobiy - (lot. inqilob, revolyutsiya) – jamiyatning butun ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tuzulmasida kuch ishlatish yo’li bilan yuz beradigan keskin o’zgarish. Bu yo’l bilan borgan mamlakatlarning aksariyati iqtisodiy buxronga uchradi. Lekin Shu yo’l bilan borgan mamlakatlarga: Pol Sha, Rum Shiya, Chexoslovakiya, Bo’lgariya Xitoy, sSSR va boshqa sots. mamlakatlar, ular orasida Xitoy va Kuba rivojlanishning aralash Shaklini qo’lladi.
3. Ilohiyat – mavjud jamiyat doirasida u yoki bu ijtimoiy institutlar faoliyatida qilinadigan o’zgartish. Islohat odatda yangi qonunchilik hujatlari yordamida amalga oshiriladi.
4. " Shokterapiya" (fran. zarba) yo’li bilan borayotgan mamlakatlar bor. Bu yo’lda davlatmulkini birdaniga chiqarib, xususiylashtirish ko’zda tutiladi.
Ijtimoiy taraqqiyotning asosiy yo’llari
Klassik yoki an`anaviy (uzoq muddatli)
Inqilobiy ( Shok terapiyasi) yoki sakrab o’tish
Tadrijiy (evolyutsion) yoki bosqishma-bosqish o’tish
“O’tish davri ”tushunchasi va uning asosiy yo’llari.
“O’tish davri” keng va o’ta murakkab jarayon bo’lib, davlatlar taraqqiyotining bir bosqichidan ikkinchi bosqichiga o’tib borishi bilan bog’liq davr hisoblanadi.
Uning kengligi shundaki, o’tish davri boshlanishida yuzaga keladigan muammolarning ko’lami g’oyatda keng bo’lib, uni yechishda aniq andozalarni ya’ni bir mamlakat tajribalarini ikkinchisida aynan qo’llab bo’lmasligi bilan bog’liq. Shuning bilan birga demokratik jamiyatga o’tishning barcha mamlakatlar uchun umumiy bo’lgan qonuniyatlari ham mavjud.Jumladan, siyosiy tizimni isloh qilish, bozor munosabatlarini shakllantirish, insonning o’z ichki imkoniyatlarini yuzaga chiqarish uchun Shart– Sharoitlarni vujudga keltirish, jamiyat taraqqiyotida yuksak intellektual salohiyat ustuvorligini ta’minlash va boshqa bir qator qonuniyatlar barcha mamlakatlar uchun umumiy hisoblanadi.
Bir ijtimoiy – iqtisodiy, siyosiy tuzumdan ikkinchisiga o’tish uchun zarur bo’ladigan“ o’tish davri” yoki oraliq bosqichning muhlati ana shu yangi yuzaga kelgan ijtimoiy - iqtisodiy, siyosiy tuzum o’z imkoniyatlarini to’la yuzaga chiqarib barqaror taraqqiy qilish jarayoni yuzagakelishi bilan tugaydi.