21-mavzu. Texnologik jihozlarning turlanishi avtomobil transporti sohasida ishlatiladigan jihozlarning umumiy turlari

TEXNOLOGIK JIHOZLARNING KONSTRUKTIV TUZILISHI VA ISHLAB CHIQARISH 
QOBILIYATI 
Avtotransport sohasida qo’llanib kelayotgan texnologik jihozlar tuzilishi bo’yicha, yuqorida 
ko’rib chiqilgan turlaridan kelib chiqadigan bo’lsak, oddiydan juda murakkabgacha mavjud ekan. Shu 
nuqtai nazardan mexanizatsiyalashgan texnologik jihozlarda ishlatiladigan tizimlarni ko’rib chiqamiz. 
Mexanizatsiyalashgan texnologik 
jihozlar umumiy holda olinganda yuritma, uzatuvchi 
mexanizm, bajaruvchi mexanizm, ishchi organ, boshqarish, rostlash va xavfsizlik elementlaridan 
tashkil topadi. Jihozlarda bir – biridan farq qiluvchi mexanik, elektromexanik, elektrogidravlik va 
elektropnevmatik yuritmalar keng ishlatiladi. 
Elektromexanik yuritmada elektr quvvati mexanik quvvatga aylantiriladi va ijro mexanizmiga 
uzatiladi. U elektrodvigatel, uzatish mexanizmi va ishga tushirish qurilmasidan iborat bo’ladi. Uzatish 
mexanizmi quvvatni har xil tezlikda uzatishga mo’ljallanadi. Ushbu mexanizmlar ko’rinishi va 
konstruktsiyasi bo’yicha xilma-xildir. Masalan, remenli va tishli uzatish mexanizmlari - 
reduktorlar, 
motor- reduktorlar va variatorlar. 
Elektrogidravlik va elektropnevmatik yuritmalarda elektr quvvati ishchi jism (suyuqlik yoki 
gaz)ning potentsial quvvatiga aylantiriladi. Ushbu quvvat aloqa trubalari tarmog’i bo’yicha ishchi 
mexanizmiga uzatiladi va u yerda mexanik quvvatga aylantiriladi. Bunday yuritmalar ancha ixcham va 
ishlatilishi qulay hamda bir yuritmadan bir necha ishchi mashinalarni birdaniga ishlatishda qo’llash 
mumkin. 
Gidravlik yuritmada quvvatni o’zgartirgichi sifatida 
nasos 
(shesternyali, plastinkali, plunjerli 
va b.), pnevmatikda esa - odatda porshenli 
kompressor 
ishlatiladi
. 
Texnologik jihozlarni boshqarish oddiy, qisman avtomatlashtirilgan yoki avtomatik bo’lishi 
mumkin. 
Oddiy 
jihozda faqat asosiy amallar mexanizatsiyalashgan bo’ladi. Yordamchi amallarning 
hammasi hamda ishchi organlarni boshqarish, ishlov sifatini nazorat qilish ham qo’lda bajariladi. 
Qisman avtomatlashtirilgan 
jihozda barcha asosiy vaqt, qisman yordamchi amallar hamda 
ishlov tugagandan keyingi jihozni to’xtashi avtomatik tarzda bajariladi. Bunda operatorning 
qatnashishi o’rnatish, yechib olish, nazorat ishlarini bajarishda va jihozni qayta ishga tushirishda talab 
etiladi. Masalan, diagnostika qatorlari, stendlari. 
To’liq avtomatlashgan 
jihoz - jismga ishlov berishni insonning ishtirokisiz bajarilishini 
ta’minlaydi. Operator jihozni ishga tayyorlaydi va uning soz ishlashini kuzatadi. Masalan, 
avtomobillarni yuvish portallari va tunnellari. 
Texnologik jihozlarning tarkibi