2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

“PEDAGOGIK MAHORAT” ILMIY-NAZARIY VA METODIK JURNAL 2021, Maxsus son
 
154 
Таълимда компетентли ёндашувнинг моҳияти ва ушбу ёндашувда асосий жиҳатларнинг узаро 
алоқаси, ҳамда уни амалга оширишнинг педагогик шарт-шароитлари, компетентликни замонавий 
даражада назарий ва амалий жиҳатдан ўрганиш ва лойиҳалаш, касбий компетентликни шакллантириш 
масалалари мамлакатимиз олимларидан Н.А.Муслимов, С.Т.Тургунов, Ш.С.Шарипов, М.М.Вахобов 
ва бошқалар томонидан ўрганилган ҳамда олий ва ўрта махсус таълим тизимида ўқитиш сифатини 
такомиллаштириш орқали касбий компетентли шахсларни тайёрлаш сифати илмий жиҳатдан 
асосланган. 
Н.А.Муслимов, компетентлик - бу талабаланинг шахсий ва ижтимоий аҳамиятга эга бўлган 
касбий фаолиятини амалга оширилиши учун зарур билим, кўникма ва малакаларнинг эгалланиши 
ҳамда уларни касбий фаолиятида қуллай олиш билан ифодаланади. 
И.А.Зимняянинг фикрича “компетентлик” - бу инсоннинг ижтимоий касбий фаолиятидаги 
шартли тажрибаси, компетентциядан фойдалана олиш қобилияти асосида билиш демакдир. 
Бинобарин, компетентликни “хабардорлик”, “зукколик”, “ижтимоий
−
касбий тажрибаларни 
ўзлаштирганлик” каби синонимлар билан таърифлаш мумкин.
И.Г.Галямина “Компетенция - бу турли соҳаларда касбий вазифаларини ҳал қилиш бўйича 
билимлар ва малакаларни қўллашга тайёргарлик ва қодирликдир. Компетентлик шахснинг бирлашган 
хусусияти сифатида, таълим жараёнида белгиланган компетенциялар йиғиндиси ёрдамида шаклланади 
ва ишлаб чиқариш фаолиятида намоён бўлади” деб ўз фикрини билдиради.
Муҳандислик маҳоратининг концепциясини ҳисобга олган ҳолда, муҳандислик фаолиятининг 
инсон ҳаётининг барча соҳаларига таъсирини оширадиган ўлчовни ҳисобга олиш керак. Бунда 
замонавий техника ва технологияларнинг умумий ривожланиши, хусусан, бутун жамиятни 
компьютерлаштириш ва экологик тохноген ҳалокатлар хавфи ёрдам беради. Бугунги кунда 
муҳандислик тобора муҳим ўрин эгаллаб бормоқда. Бизни хамма жойда, нафақат муҳандислик 
фаолияти натижалари, мухандислик фикрлашнинг меъёрлари ва усуллари илмий ижтимоий ва ҳатто 
гуманитар соҳаларга кириб боради. [2] Шундай қилиб ҳар бир муҳандиснинг прогрессив ёки регрессив 
ривожланишга қўшган ҳиссаси, ўзининг касбий фаолияти жавобгарлик даражаси ошади.
Ю.Г.Фокин, Европа муҳандислари миллий фидерацияси томонидан муҳандислар учун ўқув 
дастурларини сертификатлаш учун “Муҳандислик маҳоратининг потенциаллари” қўйилган ушбу 
талабларни қисмга ажратиб, биринчи блокда “Замонавий маданият мавзуси” каби белгиларни санаб 
ўтади [3].
Миллий муҳандислик академияси 2020 йил муҳандисини тайёрлашда бугунги кунда талаб 
қилинадиган билимларнинг ўзгариши ва касбий муҳитнинг ўзгариши сабабли муҳандислик таълими 
соҳаси компетенциясини кейинги ўзгаришларга эхтиёж бор. Ушбу ўзгариш муҳандислик таълимидаги 
ўзгаришлар орқали рағбатлантирилиши ва қўллаб-қувватланиши керак (Атман ва бошкалар, 2010; 
Дудерстадт, 2007). Муҳандислик таълими юқори даражадаги фикрлаш кўникмалари ва чуқур 
тушунчаларни ривожлантириш учун танқидий фикрлашга ёрдам берадиган тарзда шакллантирилиши 
керак; ва фаол ўқитиш усулларидан фойдаланиш танқидий фикрлашни ривожлантиришда энг яxши 
деб топилди.
Америкалик Чарлз Эдверд “Ўқитиш стратегия тартиблари вербал визуал методлар мултимедиа 
ўқув таълим тизимида ўқитиш дастури”[4] адабий изланишларда ишлайдиган муҳандисларни қандай 
ўқитиш хақида жуда кам маълумотлар аниқланди, бу эса ушбу тадқиқот учун мотиватция бўлди. 
Самарали машғулотлар баxтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш, ёқилғи самарадорлигини ошириш, 
ифлослантирувчи чиқиндиларни камайтириш ва ускуналарнинг иш вақтини қисқартириш каби кўплаб 
сабабларга кўра муҳимдир. 
Хулоса.
Касбий (шу жумладан, педагогик) компетентликка эга бўлишда ўз устида ишлаш ва ўз-
ўзини ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Ўз-ўзини ривожлантириш вазифалари ўзини ўзи таҳлил 
қилиш ва ўзини ўзи баҳолаш орқали аниқланади.