2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

2021, Maxsus son “PEDAGOGIK MAHORAT” ILMIY-NAZARIY VA METODIK JURNAL
15 
hayajonli va qiziqarlidir. Ansambl faoliyati uchun turli xil ritmik xususiyatlalarga ega varaqalar toʻplami 
kerak. Masalan, musiqa asaridagi tovushlarning uzun-qisqaliklari jihatda boʻladigan munosabatlar, ikki va 
uning koʻpaytirilishi asosida boʻlinish, butun, yarimtalik, chorak, nimchorak, oʻn oltitalik notalar, triol, kvintol, 
septol, kvartol, duol, sekstol va boshqa holda kelgan notalar boʻlinishi.
b) 
nota savodxonligini oʻzlashtirish uchun ta’minot varaqalari
. Ritmik yozuvlarning xilma-xilligini 
oʻrganish musiqiy notalarni oʻzlashtirish jarayonidagi birinchi qadamdir. Ammo bitta satrda ritmik yozuvni 
oʻqish qobiliyati ikkita nota yoʻli yozuvlarni oʻqish muammosini hal qilmaydi. Notalarni oʻrganish sekin 
boʻlishi mumkin va har doim ham samarali boʻlmaydi. Ta’minot varaqasi usuli bu yerda ham foydali boʻlib 
chiqadi. Vizual vositalar musiqiy matn belgilarini (notalar, turli xil belgilar) maxsus yodlashsiz oʻzlashtirishga 
yordam beradi. Masalan, notalar shakli va choʻzimi, nota yoʻli, kalitlar koʻrinishi va vazifasi, dinamik belgilar 
va ularning vazifasi, interval, akkord, liga, legato va h.k.
d) 
ijroga tegishli vazifalar, boshqotirma va topishmoqlarni yechish
. Toʻg’ridan-toʻg’ri ijro bilan bog’liq 
boʻlgan ushbu usul juda katta rivojlantiruvchi ahamiyatga ega va cholg’u asbobida chalishga oid bilimlarning 
sifati va kuchini sinab koʻrishga yordam beradi. Bundan tashqari, asar matni ijrosi jumboqlarini yechish, 
odatda, cholg’u asbobini chalishga, shuningdek, ansambl ishiga nisbatan doimiy qiziqishni keltirib chiqaradi. 
Cholg’u asboblari, ansambl masalalari asosida tuzilgan krossvordlar yoki jumboqlarni yechishda oʻquvchi 
tafakkurni rivojlantirish uchun, shubhasiz, foydali boʻlgan nazariy va amaliy g’oyalarni oʻylay boshlaydi.
e) 
musiqiy matnni tahrirlash jarayoni
. Ushbu usulning mazmuni - musiqiy asarning matnini 
birlashtirish, oʻzgartirish, toʻldirishdir. Oʻquvchi: kerakli tovushlarni shakllantirishni, ligalarni yoki boshqa 
belgilarni oʻrnatishni, barmoqlarni pardalarga toʻg’ri bosishni, yetishmayotgan taktlarlarni yoki oʻlchovni 
qoʻyishni, nota bilan koʻrsatilgan yozuvlarning davomiyligini koʻrsatishni, oʻzgarish belgilarini, liga, 
dinamika, pauzalarni belgilash kabi tahririyat ishlarini bajarishni oʻrganadi. Tahrirlash musiqaviy asar matnni 
toʻldirishdir. Oʻquvchi individual xatolarni tuzatishi, yetishmayotgan nota yozuvlari, pauzalar, tovushlar, 
oʻlchovni tuzatib yozishi kerak. Masalan, matnda xatolar mavjud boʻlsa nota matnini tuzatish, toʻldirish uchun 
oʻquvchilarga tarqatiladi. 
f) 
ansamblda amaliy mashg’ulotlar. Kuy va joʻrnavozlikni tanlashni oʻrganish.
Musiqiy matnni, 
ayniqsa, garmonik vertikallarni tanlash uchun eshitish g’oyalari va eshitish hamda motor qobiliyatlari oʻrtasida 
yaxshi aloqalar boʻlishi kerak. Eshitishning rivojlanishi oʻquvchining qobiliyatlari majmuasining individual 
xususiyatlari bilan bog’liq boʻlib koʻpchilik holatlarda ancha vaqt talab etadi. Biroq, bu eshitish va motorli 
koʻnikmalarni rivojlantirish vositasi boʻlgan ohang va hamrohlikni tanlash boʻyicha muntazam ish boʻlishi 
mumkin. 
Xulosa.
Shunday qilib, yuqoridagi fikrlar - bu zamonaviy, yangi yoki musiqiy pedagogik amaliyotda 
sezilarli darajada oʻzgargan, maqsadga erishish va hal qilishning eng samarali, oʻquvchining ijodiy 
rivojlantirishga hissa qoʻshadigan musiqiy ta’lim usullari majmuasidir. Zero musiqiy-pedagogik faoliyatda 
aniqlangan muammoli vaziyatlar boʻlajak musiqachi-sozandaning musiqiy tafakkurini nafaqat uning har bir 
bosqichida, balki integratsiyalashgan ta’lim sifatida shakllantirishning zaruriy pedagogik vositasidir.