2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

Key words: musical material, musical thinking, artistic image, knowledge, skill, integration, stage, 
method. 
Kirish.
Oliy ta’lim tizimida oʻqitiladigan ansambl fani mashg’ulotlari jarayonida musiqiy tafakkurning 
shakllanishi kelajakdagi mutaxassisning musiqiy va pedagogik faoliyatga tayyor shaxs sifatida tayyorlashning 
zaruriy omilidir. Ushbu hodisaning shakllanish jarayoni ajralmas omil sifatida musiqiy ijroga tayyorgarlik 
sharoitida eng samarali tarzda yuzaga keladi.
Shu bilan birga ansambl ijrochiligiga xos musiqiy tafakkurni shakllantirish jarayonini kelajakdagi 
mutaxassisning kasbiy faoliyat jihatdan muhim omil sifatida tashkil etish boshqa fanlardan olingan maxsus 
musiqiy bilimlar, koʻnikmalar integratsiyasi orqali, shuningdek, ta’limning barcha bosqichlarida 
muammolarni qidirish usullaridan foydalanish orqali eng samarali tarzda ta’minlanadi. 
Asosiy qism.
Ansamblda ta’lim berishning har bir bosqichi maqsadi – musiqiy tafakkurni 
shakllantirishda ma’lum darajasiga erishishdir. Ushbu integral ta’limni shakllantirishning ustuvor pedagogik 
vositasi - bu muammoli vaziyatlar boʻlib, ularda ansambldan dars beruvchi oʻqituvchining badiiy obrazni 
musiqiy tovushlar bilan ifoda etuvchi fikrlashini faollashtiradigan muhim omil amalga oshiriladi. Shu bilan 
birga, muammolilik kelajakdagi mutaxassis sozandaning musiqa san’ati, shu jumladan, cholg’u ansambli 
sohasidagi fikrlashining sifat tomoni koʻrinishida namayon boʻladi. 
Ansamblning musiqiy-pedagogik jarayonida muammoli vaziyatlarning hal etilishi ijro va pedagogik 
jarayonlari oʻziga xos jihatlari bilan bog’liqdir. Shu sababli, muammoli vaziyatlar boʻlajak sozandaning 
ansambl ijro san’atiga oid tafakkurini shakllantirishning 
turli bosqichlarida
turli darajadagi murakkablik bilan 
tuzilishi kerak.
Musiqiy materialni bilishning 
birinchi bosqichida
boʻlajak musiqachi-sozanda ongida bir xil musiqiy-
eshitish g’oyalari va harakat uchun motivatsion asos shakllanadi, ularni rag’batlantirishda esa oʻqituvchi 
muhim rol oʻynaydi. U yuqori eshitish faolligini oshirish orqali muammoli vaziyatlarni yaratadi, talabadan esa 
kuzatilgan musiqiy dalillar bilan oʻz tajribasi va fikrlash qobiliyatlari oʻrtasidagi farqlarni aniqlashni talab 
qiladi. Ularning yetarli darajada shakllanmaganligi bu ziddiyatni hal qilish va tajribasini oʻzlashtirish uchun 
rag’batdir. Shuning uchun oʻqituvchi tomonidan yaratilgan muammoli vaziyatlar oʻrganilayotgan musiqiy 
material bilan bog’liq boʻlgan aniq tarkib bilan toʻldirilishi kerak. Musiqiy material tafakkurni shakllantirish 
vositasidir, shu asosda vazifalar tizimi ishlab chiqiladi va ular orqali turli xil murakkablik darajasidagi 
muammoli vaziyatlar amalga oshiriladi. 
Musiqa asari ustida ishlash jarayonida uning diqqatga sazovor joylar tizimi aniqlanadi va taqqoslash, 
umumlashtirish, taxminlar ketma-ketligi belgilanadi, chunki ularning muammoli vaziyatlari ustida ishlash 
tufayli boʻlajak musiqa oʻqituvchisi ongida musiqiy-eshitish va musiqiy-badiiy obrazlar shakllanadi.

---