2020 Domuladjanov Ibragimjon

ELEKTR TOKIDAN JAROXATLANISH SABABLARI VA ASOSIY MUXOFAZA 
VOSITALARI 
Elektr toki ta’siridan jaroxatlanishning asosiy sabablari quyidagilardir: 
I)Kuchlanish  ostida  bo‘lgan  elektr  tarmoqlari  yoki  elektr  o‘tkazgichlarga  tegib  ketish  yoki 
xavf tug‘diruvchi masofaga yaqinlashish; 
2)Elektr  qurilmalari  asbob  uskunalarining  ustki  metall  korpuslari  va  qopqoqlarida  elektr 
o‘tkazgichlarning mufaza qobiqlarini shikastlanishi natijasida elektr kuchlanishi xosil bo‘lishi; 
3)Elektr  tokini  o‘chirib  remont  ishlarini  bajarayotgan  vaqtda,  tasodifan  elektr  tokini  ulab 
yuborish; 
4)Er yuzasiga uzilib tushgan elektr o‘tkazgichi er yuzasi bo‘ylab elektr tokini tarqatayotgan 
tok potensiallari ayirmasi xosil bo‘lgan zonaga bilmay kirib qolish natijasida qadam kuchlanishlar 
ta’siriga tushib qolish.  
Elektr tokidan jaroxatlanishni oldini olishga qaratilgan asosiy chora-tadbirlar quyidagilardir: 
1)Kuchlanish ostida bo‘lgan o‘tkazgichlarni qo‘l etmaydigan qilib bajarish; 
2)Elektr tarmoqlarini ayrim joylashtirish; 
3)Elektr  qo‘rilmalari  korpusida  elektr  tokining  xosil  bo‘lishiga  qarshi  chora-tadbirlar 
belgilash; 
a)kam kuchlanishga ega bo‘lgan elektr manba’laridan foydalanish; 
b)ikki qavatli muxofaza qobiqlari bilan ta’minlash; 
v)potensiallarini tenglashtirish; g)erga ulab muxofazalash; 

---

 
74 
d)nol simiga ulab muxofazalash; e)muxofaza o‘chirish qurilmalari.  
4)Maxsus elektr mudofazalash sistemalaridan foydalanish; 
5)Elektr qurilmalarini xavfsiz ishlatishni tashkiliy chora-tadbirlarini qo‘llash.  
Kuchlanish  ostida  bo‘lgan  elektr  o‘tkazgichlarini  qo‘l  etmaydigan  qilib  bajarishda  tok 
o‘tkazgichlarini  muxofaza  qobiqlari  bilan  ta’minlash,  ularni  bo‘y  etmaydigan  balandliklarga 
o‘rnatish, shuningdek o‘tkazgichlarni to‘siq vositalari bilan ta’minlash kiradi.  
Elektr  tarmoqlarini  ayrim  joylashtirida-elektr  tarmoqlarini  o‘zaro  transformator  yordamida 
tarmoqlarga  bo‘lib  yuborish  tutuniladi.  Buning  natijasida  ajratilgan  tarmoqlar  katta  muxofaza 
izolyasiyasi qarshiligiga ega bo‘ladi, shuning bilan o‘tkazgichlarining erga nisbatan sig‘imi kichkina 
bo‘lganligidan xavfsizlikni taxminlashda muxim rol o‘ynaydi.