2020 Domuladjanov Ibragimjon


TOK TA’SIRIGA TUSHIB QOLISH XUSUSIYATLARI



Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/115
Sana08.01.2022
Hajmi1,86 Mb.
#333835
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   115
Bog'liq
XFX ma'ruzala matni 777

TOK TA’SIRIGA TUSHIB QOLISH XUSUSIYATLARI 
Agar elekir kuchlanishi ostida bo‘lgan elektr o‘tkazgichning bir uchi erga tegib tursa, unda 
elektr toki erga oqib o‘ta boshlaydi. Bunday xolat tasodifiy yoki maqsadli bo‘lishi mumkin. Maqsadli 
bo‘lgan tokning oqib o‘tishini erga ulash yoki elektrod deb ataladi.  
Elektr  toki  erga  oqib  o‘tishi  natijasida  o‘tkazgichda  elektr  potensialining  keskin  kamayishi 
kuzatiladi. Agar umiy kuchlanish potensiali 

3
(V) oqib o‘tayotgan tok kuchining miqdori I(A) bo‘lsa, 
unda  bu  tok  o‘z  yo‘lida  uchragan  qarshiligi  R(Om)bo‘ladi  va  ular  o‘rtasidagi  bog‘lanishni 
quyidagicha ifodalash mumkin: 
 

3
 = I
3
R
3
 
 
Bunday  bog‘lanish  elektr  qurilmasida  elektr  potensialini  kamaytirgani  bilan,  ulangan  er 
yuzasida tokning oqib o‘tishidan xosil bo‘lgan potensial xayot uchun yangidan xavf tug‘diradi.  


 
71 
Potensiallarni er yuzasi bo‘ylab tarqalish xarakatini ko‘rib chiqamiz. Bunda potensiallar erga 
bevosita tegib turgan nuqtada maksimal miqdorda bo‘ladi. Tok tarqalish qonuniyatiga asosan elektr 
potensiali cheksiz masofaga tarqalishi kerak. Lekin amalda bu tarqalish 20 m radius atrofida bo‘ladi. 
Bu xolatni kuzatish uchun erga ulagich sifatida oddiy,  r (m) radiusli yarim sharni qabul qilamiz. . 
Masalani soddalashtirish maqsadida er yuzasini bir xil jinsdan va solishtirma qarshiligi 

1
(Om. m) 
deb qabul qilamiz. Bu xolda elektr toki er yuzasi bo‘ylab, yarim shar ko‘rinishida tarqali boshlaydi 
va erga ulagichdan X masofadagi elektr tokining zichligi (A/m
2
) qo‘yidagicha aniqlanadi,  

=I
3
/2

x
2
 
Erning tok oqib o‘tishi mumkin bo‘lgan xajmida elektr oqib o‘tish maydoni xosil bo‘ladi.  
Doimiy elektr tokida, shuningdek sanoat chastotasidagi (50Gs) o‘zgaruvchan toklarda bir xil 
muxitda  tarqalayotgan  elektr  tokining  statsionar  elektr  maydoni  deb  qarash  mumkin.  Uni  bu 
maydonning kuchlanishi E(V/m) tok zichligi 

 (A/m2) bilan 

=E/

 nisbatan bog‘langan va bu Om 
qonunining  differensial  formada  ko‘rinishini  tashkil  qiladi.  Bunga  asoslanib  shu  maydondagi 
xoxlangan nuqtani, masalan A nuqtasini, potensialini aniqlash oson. 

=


х
du
 
Bunda  du-dx  qalinlikdagi  elementar  er  qatlamidagi  kuchlanishning  kamayishi.  Buni 
qo‘idagicha aniqlash mumkin: 
du = Edx=

dx=
2
3
2
x
I


dx 
Unda A nuqtaning potensiali 

=
x
I
x
dx
I
x




2
2
3
2
3



 
Bu maydoning minimal potensiali ya’ni umuman cheksizlikda bo‘lishi kerak edi, amalda esa 
20m masofada bo‘ladi.  
Maydonning maksimal potensiali x=r bo‘lganda, ya’ni erga ulagich bilan er tutashgan zonada 
bo‘ladi.  

3
 = I
3
 

/(2

r) 
Bu ikkala formulani birga echsak: 

 = 

3
r/x 
Suratdagi o‘zgarmas miqdorni K bilan belgilasak, teng tomonli giperbola formulasini olamiz 

 = K/X 
Demak, yarim shar erga ulagich xosil qilgan potensial giperbola qonuniga asoslanib, eng katta 
potensial  erga  ulangan  nuqtada  va  pontensial  erga  ulagichdan  uzoqlashish  borasida  kamaya  borib 
nolga intiladi.  
Vertikal tayoqsimon erga ulagich uchun potensial egri chizig‘ich quyidagicha ifodalanadi: 

 =

Download 1,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish