2016 Kon ishlari asoslari p65

Kamera va qazish lahimlari
Ko'ndalang kesim yuzasiga nisbatan uncha uzun bo'lmagan kon lahimlari kamera deb yuritiladi. Kameralar, odatda, stvol atrofida barpo etiladi. Shu sababli kameralar majmuyi stvol atrof inshootlari (qo'rasi) deyiladi.
Shaxta va rudniklarda kameralarga suv chiqarish quril- malari, elektrovoz va vagonchalar deposi, yerosti elektr podstansiyasi, tibbiy punkt kabi xizmat ko'rsatuvchi bo'linmalar joylashtiriladi.
Bevosita foydali qazilma yotqizig'ini qazib olish uchun barpo etiladigan kon lahimlari qazish lahimlari deyiladi. Qazish lahimlarining yuzasi kavjoy (zaboy) deb ataladi. Ko'mir shaxtalarida kavjoy katta uzunlikka ega bo'lsa, uni lava deb ham yuritiladi.
Qazish ishlariga mo'ljallangan burg'i-duduqlar (skvajinalar) va kameralar ham qazish lahimlari hisoblanadi.
Nazorat uchun savol va topshiriqlar

1. 
   Foydali qazilma deganda mimami tushumasiz va foydali qazilma konlari qamday turlarga bo 'limadi?
   
2. 
   Foydali qazilma komlarimi qazib olish usullari, ularmimg qo 'llamish sharoitlari, afzallik va kamchiliklarimi aytib berimg.
   
3. 
   Kom ishlari degamda mimami tushumasiz?
   
4. 
   Kom jimslari qamday turlarga bo 'limadi?
   
5. 
   Foydali qazilma yotqiziqlari og'ish burchagi va qalimligi bo'yicha qamday tasmiflamadi?
   
6. 
   Foydali qazilma komlari zaxiralari, turlari, kategoriyalari va ularmimg mazmum- mohiyatimi aytib berimg.
   
7. 
   Kom lahimlarimimg Yer qobig 'ida joylashishi va bajaradigam vazifalarimi tasmiflamg.
   

II BOB
KON LAHIMLARINI BARPO QILISH ASOSLARI
2.1. Kon jinslari mexanikasi va asosiy xususiyatlari
Tegilmagan (buzilmagan) kon massivi doimo teng kuch- langan holatda bo'ladi. Demak, ma'lum (N) chuqurlikda joylashgan har bir kon jinsi zarrachasi quyidagi kuchlanishlar ta'sirida bo'ladi:
vertikal o'q bo'yicha - 5z = yH; gorizontal o'q bo'yicha - 5x = 5u = XyH. Bunda H - yer yuzidan zarrachagacha bo'lgan chu- qurlik, m;
Y - kon jinsining hajmiy og'irligi (zichligi), kN/m³;
X - yonbosh tiralish koeffitsiyenti.
X = д (1-д),
bunda д - Puasson koeffitsiyenti (kon jinslari uchun 0,1-0,4, o'rtacha 0,2­0,25).
Ushbu kuchlanishlar ta'sirida har bir kon jinsi zarrachasi teng kuch- langanlik holatida bo'ladi. Bundan ko'rinib turibdiki, buzilmagan (tegil­magan) yer qobig'idagi jinslar tash- qaridan biror ta'sir ko'rsatilmaguncha qo'zg'almas va o'z shaklini o'zgar- tirmas ekan (2.1-rasm).

5z 5y
4—^

5x 4-

5x

5y

t

5z