2. umumiy qism 3

3. TEXNOLOGIK QISM

3.1. Zagotovka turini tanlash va uni tayyorlash usulini aniqlash

Zagotovka olish usulini tanlash, detalni o‘lcham va materiali, ishchi vazifasi, uni tayyorlashga qo‘yilgan texnik talablar, yillik ishlab chiqarish dasturi va umumiy tuzilishi kabi omillar belgilab beradi. Shuning uchun ham zagotovka olishni optimal usuli qilib, zagotovka olishning tannarxi kam bo‘lgandagi usuli hisoblanadi.
Yuqoridagi masalalarni xal etishda quyidagilarga e’tibor beriladi:

• 
  Zagatovka o‘lchami va tuzilishining detal o‘lchami va tuzilishiga maksimal yaqinligi;
  
• 
  Zagatovkani aniqligini oshirmaslik va tuzilishini murakkablashtirmaslik;
  

Mashina detallari uchun zagotovkalar asosan quyidagi usullar bilan tayyorlanadi:

1. 
   qora va rangli metallardan quyish yo‘li bilan;
   
2. 
   bosim bilan ishlash (bolg‘alash va shtamplash) orqali;
   
3. 
   qora va rangli metallar prokatidan;
   
4. 
   metallokeramikadan (kukun metallurgiyasi yo‘li bilan);
   
5. 
   payvandlash – zagotovka qismlarini bir butun qilib ulash yo‘li bilan;
   

Berilgan detal uchun zagatovka tannarxini quyidagi ifoda ([3], 31 – b) yordamida hisoblab olish mumkin:
S_zag =( )–(Q – q) so‘m (7)
bu yerda:
S₁ – bir tonna material tannarxi, so‘m
k_a.s – aniqlik koeffisenti;
k_m – murakkablik koeffisenti;
k_o – og‘irlik koeffisenti;
k_m.m – material markasi koeffisenti;
k_i.x – ishlab chiqarish xajmi koeffisenti;
S_chiq – chiqindining tannarxi, so‘m.
Berilgan detal massasi 0.68 kg bo‘lganda, uning uchun zagotovka olishni 2 xil usulini ko‘rib chiqamiz:
1 – usul. Pokat GOST 2590 – 71 bo‘yicha ([3], 2.2–j, 26–b):
Q = 1.8 kg bo‘lib, 1t 30XGSA 2145000 so‘m bo‘lganda:
k_a.s = 1.05 ([3], 33–b); k_m = 0.83 ([3], 2.8–j, 33–b); k_o =1.07 ([3], 2.8–j, 33–b); k_m.m = 1.22 ([3], 34–b); k_i.x = 0.77 ([3], 2.8–j, 33–b).

2 – usul. Shtamplash GOST 7505 – 74 bo‘yicha ([3], 2.2–j, 27–b):
Q = 0.82 kg bo‘lib, 1t 30XGSA 2145000 so‘m bo‘lganda:
k_a.s = 1 ([3], 37–b); k_m = 0.90 ([3], 2.12–j, 38–b); k_o =1.25 ([3], 2.12–j, 38–b); k_m.m = 1.79 ([3], 37–b); k_i.x = 0.8 ([3], 2.12–j, 38–b).

Zagotovka olishni mavjud usullarini tahlil qilib, berilgan ishlab chiqarish dasturiga asosan detalimiz uchun zagotovkani olishning shtamlash usulidan foydalanamiz deb aytishimiz mumkin.