2 Тошкент давлат

Iqtisodiy xavf-xatarlarni bildiruvchi ichki va tasqi omillar 
Tashqi siyosat tahdidlari: 
- hududiy separatizm; 
- siyosiy tahdidlar; 
- markaz bilan siyosiy qarama-qarshilik. 
Ichki xavflar: 
-
ijtimoiy tahdidlar; 
-
oziq-ovqat va energiyadagi xavflar: 
Tasqi tahdidlar: 
Moliyaviy-valyuta: 
- chet el valyutasining chiqib ketishi; 
- tashqi qarzlarning ko'payishi; 
- chet el valyutasi mablag'lardan funktsional 
foydalanmaslik; 
-hisob-kitoblar tizimidagi qoidabuzarliklar. 
Iqtisodiy: 
- bozorni egallab olish; 
- tashqi bozor zararlari; 
- ishlab chiqarish fondlarining tanazzulga 
uchrashi; 
- iqtisodiyotni kriminallashtirish. 
Ijtimoiy tahdidlar: 
- ishsizlikning ko'payishi; 
- turmush darajasining pastligi; 
- ijtimoiy qaramlikning ko'payishi; 
- mehnat qobiliyatini yo'qotish. 
Ishlab chiqarish sohasidagi xavflar: 
- ishlab chiqarishning pasayishi; 
- bozordagi yo'qotishlar; 
- asosiy vositalarning yo'qolishi; 
- 
korxonalarni 
qo'llab-quvvatlashdan 
bosh 
tortish. 
Oziq-ovqat va energiyadagi xavflar: 
- import uchun bozorning ochiqligi; 
- narxlardagi nomutanosibliklarning kuchayishi; 
- energiya ishlab chiqarishning pasayishi; 
- import qilinadigan mahsulotlarning ustunligi. 
Investitsion va innovatsion kompleksni yo'q 
qilinishi bilan bog’liq xavflar: 
- ITning qisqartirishi; 
- 
yuqori 
texnologiyali 
sohalarda 
buyurtmalarning qisqartirishi; 
- malakali kadrlarning yo'qolishi. 
32
Юрий А. Саликов и другие. Угрозы экономической безопасности. Вестник ВГУИТ. №1б 2017, 490 -494 стр

---

52 
Rivojlangan davlatlarning iqtisodiy xavfsizligiga nazar tashlasak, AQSH o’zining iqtisodiy 
xavfsizligini mustaqillikni e’lon qilinishi bilan o’ylay boshlagan. AQSHdagi iqtisodiy xavfsizlik 
uning konseptsiyalarida nomoyon bo’lib, milliy va xalqaro iqtisodiy xavfsizlikni o’zaro 
bog’liqligiga tayanadi, unda insonning asosiy inson huquq va iste’molini birinchi o’ringa qo’yish, 
inson huquqi birinchi o’rinda ekanligiga ishinch hosil qilish va transmilliy jamoa-ijtimoiy xarakatlar 
rolini yuqori baholash, milliy va xalqaro iqtisodiy xavfsizlikning nodavlat xarakatini tuzish 
kerakligini kabi asosiy xossalarni o’z ichiga olgan. AQSH shu koncepsiya asosida o’z iqtisodiy 
xavfsizlik yonalishlarini belgilab olgan va undan og’ishmasdan xarakat qilmoqda. Rossiya 
federatsiyasida esa iqtisodiy xavfsizlik asosan ichki omillarni buzilishi bilan bog’liq, u ishlab 
chiqarish, investitsiya va inovatsiya faolligini keskin qisqarishi, ilmiy-tekshiruv potensialini 
buzilishi, agrar sohaning stagnatsiyasi, to’lov-pul tizimini pasayishi, davlat qarzini o’sishi orqali 
namoyon bo’ladi. 
Mustaqillikka erishgach, O’zbekiston taraqqiyotining o’ziga xos, ajoyib yo’ini tanladi. Uning 
mohiyatida bozor munosabatlariga asoslangan erkin fuqarolik jamiyati qurish, xalqning hayot 
kechirishi uchun munosib shart-sharoit yaratib berish orqali kuchli ijtimoiy tadrijiy yo’l bilan 
izohlanadi. Mamlakatning jahon bozoridagi raqobatbardoshligini oshirish, makroiqtisodiy 
koordinatsiyalanishni kuchaytirish, mamlakatning energetik va oziq-ovqzt xavfsizligini ta’minlash, 
davlatning axborot tuzumini takomillashtirish va milliy axborotni ximoyalash orqali ham milliy 
iqtisodiyotning xavfsizlik taminlanadi.
Raqobatni rivojlantirish, mavjud korxonalarni ochiq va halollik bilan qayta ko’rib chiqiqsh 
qobiliyati past bo’lgan firmalarni bozordan chetlashtirish orqli ham pmilliy iqtisodiyotni 
rivojlantirsh, davlatning iqtisodiy salohiyatini oshirish uchun katta imkoniyat yaratish mumkin. 
Bunda barcha korxonalar uchun bir xil shart sharoitlar yaratish va raqobat qoidalarini buzuvchi 
qoidalarga qarshi choralar joriy etish zarur. Tabiiy monopoliya bo’lmagan barcha sohalarda 
demonopolizatsiya va xususiylashtirishni amalga oshirish va shu orqali raqobat muhitini yaratish 
kerak. Agarda korruosiya mexanizmi orqali kriminalelementlar amaldorlarga ta’sir qilsa va ularni 
noqonuniy munosabatlar tizimiga tortib, kriminallashgan amaldorlarni iqtisodiyotning boshqa 
subyektlaridan pul vositalarini ko’plab olishadi. Bu pulni to’plash uchun o’sha iqtisodchi hisobni 
soliq orqali chiqaradiva shu orqali ish mexnizmini olib boradi. Asosan korrupsiya iqtisodiy 
munosabatlarga, iqtisodiy o’sish bo’layotgan davlatlarning potensialiga ta’sir ko’rsatadi. 
Xulosa qilib aytganda, iqtisodiy xavfsizlik o’z ichiga iqtisodiy, siyosiy, harbiy, ilmiy-texnik 
va ijtimoiy omillarni olib, iqtisodiy xavfsizlikta’minlangan sharoitda milliy iqtisodiyotning o’sishi 
hamda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik tashqi omillarining ta’siridan qat’iy nazar ta’minlanadi. 
Iqtisodchi L.Adalkining
33
ta’biri bilan aytganda iqtisodiy xavfsizlik milliy iqtisodiyotning 
mustaqilligi va barqarorligi, doimiy yangilanishi hamda mukammalashuvini ta’minlovchi omillar 
yig’indisi sanaladi. Shu sababli iqtisodiy xavfsizlik tizim sifatida o’z ichida ko’plab omillarni 
qamrab oladi va zamonaviy bosqichda mamlakatlar milliy iqtisodiyotining raqobatbardoshligini 
oshirish, farovonlikni ta’minlashda muhim o’rin tutuvchi innovatsiyalar ham iqtisodiy 
xavfsizlikning muhim bir qismi sanaladi.