2-Tema. Zamanagóy pedagog imidji

---

1
2-Tema. Zamanagóy pedagog imidji
. 
Reje: 
1. Pedagogikaliq kásibiniń social ahmiyeti 
2. Pedagogikalıq ádeplilik, haqkewillilik hám adamgershilik 
3. Pedagogikalıq tásir etiwde sirtqi kórinistiń róli 
Tayansh sózler:
Pedagog, kompetenciya, pedagogikalıq ádeplilik, 
haqkewillilik, adamgershilik, imidj, pedagogikalıq texnika, mádeniyat, kreativlik. 
1. Pedagoglıq kásibiniń social ahmiyeti. 
Mámleketimizde social-ekonomikaliq rawajlanıwı menen bir qatarda 
búgingi kúnde tálim sistemasınıń rawajlanıp barıwı zaman talabına mas tálim-
tárbiyaǵa qaratilǵan bolıp tabıladı. Pedagoglardıń óz ústinde islewi, tinbay izertlew 
aparıwı hámde, oqiw procesin zaman talapları dárejesinde, ilimiy tiykarda 
shólkemlestiriw ushin zárúrli sharayatlardı jaratıp beriw menen bir qatarda, social 
tájiriybelerge tiykarınan jumıs aparıw kerek bolıp tabıladı. 
Pedagogika termini “bala jeteklewshi” degen mánisti bildiriwshi grekshe 
“paydagogos” sózinen kelip shiqqan. Áyyemgi Greciyada qul iyeleriniń balalarin 
aylandirip, abaylap asiraǵan tárbiyashin, yaǵnıy quldi “pedagog” (bala 
jetekleytuǵın ) dep ataǵan. Keyinirek bolsa, arnawlı oqitilǵan hám pedagoglıqtı 
ózine kásip qilib alǵan adamlaridi pedagog dep atay baslaǵan. 
Pedagogikanıń bas máselesi tárbiya bolıp tabıladı. Tárbiya - shaxstı arnawlı 
bir baǵdarda qáliplestiriw, kámal taptırıw maqsetine túrli adamlardıń bir- birine 
tásir kórsetetuǵin social munásebet bolıp tabıladı. Insandı tárbiyası haqqindaǵi 
ideyalar, qaǵiydalar, nizamlarda sáwlelengen. 
Pedagogikanıń pán sipatinda qáliplesip, bayip barıwında Shiǵis hám Batis 
komusiy alım-pedagoglarınıń úlken bolıp tabıladı. Filosoflariniń Forobiy ózınıń 
«Fazıl adamlar qalasi» shıǵarmasında tárbiya arqali insanǵa beriletuǵın 12 
pazıyletti atap kórsetti. A.Avloniydiń ''Turkiy Gúlistan yoxud axlok” 
shıǵarmasında tárbiya tiyisli: “Tárbiya biz ushın yamasa ómir - yamasa ólim, 
yamasa najot - yamasa xalokat, yamasa saodat - yamasa páleket máselesidir” 
haqiqiy tárbiyanıń túbirlerin aytiwimiz múmin. Batista Yan Amos Komenskiydiń 

---

2
«Ana mektep» degen mektepge shekem tárbiya qollanbasi hám bashqa bir qansha 
kitapları dúnya júzin kórdi. «Ullı didaktika»da oqitiw tábiylikke boysiniwi kerek 
delingen. Balanıń aqliy hám fizikalıq ósiw procesi tábiyatdaǵı ósiw procesine 
boladı. Sol sebepli pedagog balanı tárbiyalaǵandi, baǵman terektiń biologiyalıq 
ósiw nizamliliqti esapqa alǵan sıyaqlı, ondaǵı tábiy biliw ózgesheligin esapqa alıwı 
shárt. Komenskiy oqiwǵa hámmeniń tartılıwın, hámme ulıwma bilim beriw alıwı 
kerekligini aytadi. Ol birinshi bolip, klass-sabaq sistemasın islep shiqti. «Ullı 
didaktika»da oqitiwdiń didaktik principleri berilip, processinde oqitiwshi olarǵa 
súyeniwi kerekligi aytiladi. I.G.Pestalotsi, Gerbart, K.D.Ushinskiyler óz 
dóretiwshilik pedagogikalıq xızmetlerinde pedagogikanıń bas máselesi tárbiya 
mashqalasına túrli múnásebet bildirip, pedagogika tárbiya haqqindaǵi pán 
ekenligin tiykarlap berdi. 
Pedagoglıq kásibi áhmiyetli social ahmiyetke iye. Pedagog jas qalbler 
kámalatiniń arxitektorı bolıp tabıladı. Búgin ol jaslardı ideiyaliq - siyasiy tárepten 
shiniqtirip, tábiyat, jámiyet, oylaw rawajlaniwi, nizamliqlarin úyreter eken, áwele, 
ol jas awladdi keleshek miynet iskerligine tayarlawı, kásip-óner iyelewlerine 
kómeklesiwleri hám jámiyet ushın áhmiyetli bulgan social-ekonomikaliq 
waziypani sheshiwge baǵdarlawi zárúr. Áne sol juwapkershilik oqitiwshidan óz 
kásibiniń ustasi boliwdi, oqiwshi - jaslarǵa tárbiyalıq tásir kórsetip, olardıń 
qiziǵiwlarin, qábiletin, uqıbı, isenimi hám ámeliy kónlikpelerin hár tárepleme 
rawajlandırıwdıń optimal jollarini izlep tabatuǵın kásip iyesi boliwdi talap etedi. 
Onıń ushın pedagogikalıq sheberlik páni oqitiwshidan mudami kásiplik sheberlik 
ústinde izertlew ushın, oǵan túrli shárt - sharayatlar jaratıwı, kerekli materiallıq 
hám ilimiy - metodikalıq járdem kórsetiwi hámde oqitiwshiniń dóretiwshilik 
baslamashılarin asırıwına kómeklesedi. 
Tálim-tárbiya processlerin ilimiy tiykarlarda shólkemlestiriw, oqiwshilar 
aktivligin támiyinlew hám iskerligin muwapiqlastiriw tiykarında pedagogikalıq 
processlerdiń sapa hám natiyjeliligin támiyinlewde zamanagóy jantasıwlarǵa 
tiykarlanatuǵın, joqarı ádep ikramliliq sapalarǵa iye bolǵan, ózın-ózi hám óz 
iskerligin ózi analiz etetuǵın hám ob'ektiv bahalay alatuǵın, bay filosofiyalıq hám 
ruwxıy dúnyaqarasǵa, psixologiyalıq -pedagogikalıq hám shólkemlestirilgen- 
texnologiyalıq potensialǵa iye bolǵan, sonıń menen birge, informaciyalar toplaw, 
analiz etiw, ob'ektiv bahalaw, qayta islew hám informaciyalar almasınıw, 
pedagogikalıq processlerde payda bolǵan mashqalalı jaǵdaylarda tálim alıwshılar 
aktivligin támiyinlew hám iskerligin muwapiqlastiriw, pedagogikalıq processler 
natiyjeliligine hám oqiwshilar aktivligine unamsız tásir kórsetiwshi faktorlardı 
aldınan aniqlaw tiykarında tálim-tárbiya procesi natiyjeliligin aldınan kóriw 
kónlikpelerine iye bolǵan hámde tálim- tárbiya procesi sub'ektleri iskerligin ilimiy 

---

3
tiykarda shólkemlestiriw hám basqariw, muwapiqlastiriw, aktivligin támiyinlew 
baǵdarinda zárúrli bilim, kónlikpe hám ilimiy tájriybelerge iye bolgan pedagogi 
kompetentli oqitiwshi dewimiz múmkin. 
Tálim mákemeleri oqitiwshilariniń kópshiligi pedagogikalıq processlerdi 
shólkemlestiriw hám basqariwda oqitiwshiniń tiykarǵı wazıypaları tálim-tárbiya 
procesin ilimiy tiykarda shólkemlestiriw hám qadaǵalaw etiw, tálim-tárbiya 
processinde oqiwshilarǵa úyreniliwi joybarlastırılǵan tema boyinsha zárúrli 
informaciyalardı jetkiziwden ibarat dep esaplaydi. 
Biziń pikirimizshe, pedagogikalıq processlerdi shólkemlestiriw hám 
basqariw processinde pedagoglar tárepinen ózine tán ahmiyetke iye tómendegi 
wazıypalar atqarılıwı zárúr: 
- 
oqiw programmasında urǵanılıwı joybarlastırılǵan temaǵa mas túrde 
tálim procesiniń tálim-tárbiyalıq hám rawajlantıratuǵın maqsetleridi belgilew; 
- 
maqsetge muwapiq gózlengen nátiyjelerge erisiw ushın wazıypalar 
belgilew hám belgilengen wazıypalardı orınlaw baǵdarinda shólkemlestiriletuǵin 
iskerlikti aldınan joybarlaw, ámelge asırıw jol-joriq pikirlerdi hám kullaniladigan 
pedagogikalıq texnologiyalardı tańlaw ; 
- 
wazıypalardıń 
mazmun 
hám 
mánisine, 
kóre 
oqiwshilardiń 
múmkinshiliklerin aldınan aniqlastiriw hám payda bolıwı múmkin bolǵan 
jaǵdaylardı aldınan boljaw etiw tiykarında atqarılatuǵın wazıypalardı 
imkaniyatlarǵa kóre bólistiriwdi rejelestiriw; 
- 
ta'lim-tárbiya procesiniń natiyjeliligine tásir kórsetiwshi faktorlardı 
aniqlaw; 
- 
pedagogik processde oqiwshilardiń subektivligini támiyinlew hám 
aktivligin asırıwshı texnologiyalardı engiziw processlerin joybarlastiriw; 
- 
pedagogik processde paydalanilatuǵın didaktik qurallardı tańlaw hám 
aldınan tayarlaw ; 
- 
pedagogik processlerdiń úzliksizligi hám tıǵız baylanıslılıǵın 
támiyinleytuǵın ilajlardı belgilew; 
- 
ta'lim mákemeleri, shańaraq hám máhálle, óz-aro baylanisin 
támiyinlew; 
- 
pedagogik processlerde aldińǵi pedagogikalıq tájiriybeler hám 
zamanagóy informaciya texnologiyalarınan paydalaniw; 
- 
MTS hám mámleket talapların ámeliyatda qollaw jáne onıń 
monıtoringini alip bariw; 

---

4
- 
oqiwshilar ortasinda anketa anketa sorawlari sawbet ótkeriw 
tiykarında informaciyalar toplaw hám analiz etiw; 
- 
oqiwshilar iskerligin rawajlandırıw hám jetilistiriw baǵdarinda 
belgilengen waziypalardi qayta kórip shiǵiw, jańalaw ; 
- 
MTS hám DT tiykarında ǵarezsiz tálim processlerin shólkemlestiriw; 
- 
oqiwshilardiń ǵarezsiz tálim procesi nátiyjelerine qiziǵiwdi 
qáliplestiriw hám xoshametlew tiykarında innovacion iskerlikti shólkemlestiriw; 
- 
oqiwshilardiń oqiw, miynet hám oyin xızmetlerin qadaǵalaw etiw hám 
muwapiqlastiriw. 
Demek, tálim mákemeleri 
pedagoglariniń óz funkcional wazıypaların 
ámelge asırıw procesi pedagogikalıq processlerdi shólkemlestiriw hám basqariwǵa 
baǵdarlanǵan wazıypalardı ámelge asırıw procesi bolip, pedagogikalıq 
processlerde gózlengen nátiyjelerge erisiw ushın belgilengen maqsedler 
baǵdarindaǵi sub'ekt (oqitiwshi-oqiwshi) lar 
iskerligin 
joybarlaw, 
shólkemlestiriw, qadaǵalaw , analiz etiw hám bahalaw, pedagogikalıq processlerde 
tikkeley hám tikkeley bolmaǵan tásir kórsetiw arqali sub'ektlerdiń iskerligin 
muwapiqlastiriwdi názerde tutadı. Pedagogtıń social áhmiyetke iye túrli xızmetleri 
dawamında zárúrli pedagogikalıq kónlikpeleriniń qáliplesiwi, kásiplik qábiliyetini 
kórinetuǵın etiw processinde bolsa onıń ushın áhmiyetke iye bolǵan intellektual 
qábiliyet, oyda sawlelendiriw hám túsinikleri, oylawı rawajlanadı hám ruwxıylıqı 
asadı. 
2. Pedagogikalıq ádeplilik, haq kewililik hám adamgershilik 
Kadrlar tayarlaw milliy zamanagóy pedagog juwap beriwi kerek bolǵan 
talaplar kompleksin belgileydi. Tómendegiler qánigeniń pedagogikalıq jumısqa 
tayarlanǵanlıǵınıń zárúr hám jetkilikli dárejesin támiyinleytuǵın tiykarǵı talaplar 
esaplanadi. 
Búgingi kúnde mámleketimiz tárepinen tálimge qaratilip atirǵan itibar 
barlıq pedagoglardıń óz ústinde islewi, tinbay izertlew alip bariwi hámde oqiw 
procesin zaman talapları dárejesinde, ilimiy tiykarda shólkemlestiriwleri ushın 
zárúrli sharayatlardı jaratıp beriw menen bir qatarda, tálim tarawine jas 
qánigelerdiń kelip qosiliwina múmkinshilik jaratpaqta, bul bolsa óz gezeginde 
tálim shólkemi pedagoglar aldına jáne de jańa wazıypalar qoyadi. 
Insan hár dayim ósiw hám rawajlanıwda bolıp tabıladı. Sonday eken, insan 
kámalatǵa tásir etiwshi faktorlardiń ilimiy-teoriyalıq mazmunin barlıq 
pedagogikalıq jámáátleri tuwri túsiniwleri kerek. Hár bir pedagog, óz 

---

5
pedagogikalıq iskerligin hár qıylı sharayatlarda hám jámáátlerde insanlar tásirinde 
ámelge asıradı. 
Pedagogikalıq sheberlik pániniń maqset hám wazıypaların toliq ámelge 
asırıw ushın, áwele, pedagogikalıq sheberlik túsiniginiń manisin-mazmunın biliw, 
onıń barlıq komponentleri haqqinda maǵlıwmatqa iye bolib, olardıń birligi, izbe-
izligin támiyinlew kerek. Sebebi olardıń birin ózgeriwi, tábiy túrde ekinshisiniń 
ózgeriwina alıp keledi. Nátiyjede pedagogikalıq tutıw kútilgen nátiyjeni bermesligi 
múmkin. Onıń ushın úzliksiz túrde pedagog pikirlew, pedagogikaliq oylaw, 
pedagogikaliq jumıs tutıw kerek boladı. Bul degenimiz, óz iskerligin pedagogikaliq 
hádiyse, jaǵdaylardı analiz etiw, olardıń hár bir baylanis jayların ańǵarıwǵa 
umtılıw, kúnlik nátiyjelerdi ǵarezsiz túrde analiz etiwi hám jańa tálim-tárbiyaǵa 
tiyisli ideyalardi aldınǵıları menen salistiriwǵa ádetleniwi hám kerek boladı. 
Tiykarǵı pedagogikaliq-psixologikaliq mashqalalardi taba alıw olardı sheshiwdiń 
eń qolay jollarin tabıw ústinde oylaw hám kerek. 
Adamgershilik-insannıń qadri erkinligi baxıt hám ıǵbalı teń huquqliliǵi 
haqqinda insaniyliqtiń barlıq principlerıni júzege shiǵariw shın shárt-shárayatlar 
jaratıp beriw haqqinda ǵamxorliq etiwdi ańlatiwshı túsinik. Pedagoglardıń 
individual psixologiyaliq qásiyetlerin inabatqa alǵan túrde óz imkaniyatlarin tuwri 
paydalanıw; aldınan aniqlanatuǵin jaǵdaylarǵa salıstırǵanda tuwri munasebette 
boliw, ózgeler tabisin aqilana bahalaw, materiallıq hám ruwxıy xoshametlewde 
ádalatlıliq. 
Shın júrektenlik- átirapdaǵı adamlar menen múnasebette hújdanliliq 
ańlatatuǵın jeke sipat.
Watandı súyiw- ana jurtına, ata-anasına hám dos-yaranlarina sadaqatli boliw 
hám iseniw; ǵarezsiz respublikamiz konstituciyasi hám nizamlari, mámleketimiz 
nishanları, milliy úrp-ádetler hám ulıwma insanıylıq qadriyatlarǵa sadiqliq; 
Pidayılıq. Tábiy bayliqlardan aqilana paydalanıw, qorǵaw, ata-babalarimiz 
qaldirǵan materiallıq miyraslardı toplaw, úyreniw, abaylap asiraw hám úgir-
nasiyatlaw. 
Pedagog tómendegi Kompetenciyaliq ayrıqshalıqlarǵa iye boliwi kerek: 
Kompetentsiya-tarawǵa 
tiyisli 
bilim, 
kónlikpe, malaka, qarashlar 
kompleksi, shaxstıń qadriyati hám sapaları, kvalifikatsiyaniń kórinetuǵın boliwi 
yamasa tásir kórsetiw qábileti. 
Kompetentlik-arnawlı bir lawazımǵa uyqas óz kasbiniń iyesi bolǵan shaxsqa 
tán sipat. 

---

6
Kásiplik kompetentsiya 
- 
Pedagogika hám psixologiyaga tiyisli bilimlerge iye boliw; 
- 
Óz ústinde islew; 
- 
Tálim procesin joybarlaw, bahalaw hám qayta baylanisti ornata alıw ; 
- Oqiwshilardi motivatsiyanı qáliplestiriw; 
- 
AKTni biliwi; 
- 
Tálim ortalıqına jańalıq kirgiziwi; 
- 
Óz pánin jetilisken biliwi; 
- 
Shet el tillerden birin biliwi. 
Kásiplik kompetentsiyani qáliplesiw basqishlari: 
- 
Óz-ózin analiz etiw hám zárúr zatlardı ańlaw; 
- 
Ózıni rawajlandırıwdı joybarlaw maqset, wazıypa belgilew; 
- 
Ózını kórsete aliw hám kemshiliklerin dúzetiw; 
Jeke kompetenciya 
- 
Kirisiwsheńlik 
- 
Bawirkeńlik 
- 
Jetekshilik 
- 
Aktivlik hám baslamashılıq
- 
Maslasıwshańlıq
- 
Salamat turmıs tárizine ámel etiw 
- 
Juwapkershililik 
- 
Ískerlik 
- 
Adamgershilik 
- 
Haq kewililik 
- 
Ádeplilik. 
Umummadeniy kompetentsiya 
- 
Maǵlıwmatlı
- 
Mádeniyatlı
- Ulıwma insanıylıq qadriyatlarǵa iyelik 

---

7
- 
Milliy mádeniyatqa iye boliw 
- 
Mámlekettiń social ómirinde qatnasıw
- 
Bopsha milletlerdiń mádeniyatın xurmat etiw. 
Arnawlı kompetentciya 
- 
Pánine tiyisli metodlardı biliw 
- 
Oqivshilar mútájligin biliw 
- 
Turli jas ózgesheliklerin biliw. 
3. Pedagogikalıq tásir etiwde sirtqi kórinistiń róli 
Pedagoglar hár tárepleme tálim-tárbiya procesin tuwri shólkemlestiriwi 
menen birge ózleriniń sirtqi kelbetine hám itibar beriwi kerek. Sirtqi kelbeti arqali 
insanlardıń qiziǵiwlarin asırǵan halda, ózın kórsete aliw alıw, ózine awdira alıw 
hám itibardı qarata alıw sabaq procesin natiyjeliligin asıradı. Pedagoglarda tek 
ǵana talantiniń ózi jetkilikli emes, bálki oqiwshilarǵa yáki unay aliwdi hám biliwi 
kerek. 
Imidj “imidj' (inp “image”) túsinigi “kelbet”, “tımsal”, “kórinis” hám 
“obraz” mánislerin ańlatadı. Mazmunina kóre bolsa bul tusinik járdeminde “ózine 
tartatuǵın”, “maftunkor” mánislerin ańlatadı. 
Imidj - aniq bir insanǵa bolgan munasebette insanlar oylawında júzege 
keletuǵın shólkem yamasa bashqa social ob'ekt kelbeti bolıp tabıladı. 
Pedagogikalıq imidj - pedagogtıń ruwxıy-ikramliliq kelbeti menen sirtqi 
kórinisi ortasindaǵi óz-aro baylanisliliq hám sáykeslik bolıp tabıladı. 
Oqituwshiniń sirtqi kelbeti ańlatiwshı mádeniyatı
1. Gewdeni tutıw-tuwri tutıw (júriwde, utirib turıwda ), qollardiń oqitiwshi 
stolinda erkin halatda boliwi, tártipligi, ıqshamlıǵı. 
2. Kiyim- ıqshamlılıǵı, qolaylı hám jasanıp kiyingenligi, kishipeyilligi, 
ranglning moe x, olda tańlanıwı, kiyimdiń jasına hám kásipine sáykesligi, kiyimdi 
modaga muvofikligi, bijuteriya, takinchokdarning kup hám kamligi, jumisına 
sáykesligi. 
3. Párdazdıń normadaliǵi, jası, kásibi hám jumisına masiliǵi. 
4. Shash túrmegi (shashtıń málim bir tártipliligi). 
5. 
Pedagogdıń mimik hám pantomimik ańlatpası. Oqitiwshiniń 
pedagogikalıq texnikası sistemasında mimik hám pantomimik ańlatpaları hám 
áhmiyetli orın tutadı. Pedagogtıń mimik hám pantomimik ańlatpası, qoitiwshiniń 

---

8
ıma-ishara - belgisinde, mánisli qaraslarida, xoshametlewshi yamasa astarlı 
sóylewli mımık tartıwında kórinetuǵın boladı hám olar oqitiwshi-tárbiyashiniń 
pedagogikalıq tásir kórsetiwinda, oqitiwshi-studentlerge shiniǵiwlardi tásirli, 
qiziǵarli, nátiyjeli hám mazmunli ótiw ushın puqta orin tayarlab beredi. 
6. Mimika-sezim-tuyǵiniń ańlatıwı, júz bulshıq etleriniń, mánisli 
háreketlerdiń aytip atirǵan sózine gapga sáykesligi. Mimika- bul óz pikirlerin, 
keypiyati, halati, sezimlerin tıńlawshı atqarip atırǵan isten razılıǵı yamasa 
nariziliǵin bildiriw maqsetinde júz, qas, kóz etlerin hárekette keltire alıw kórkem 
óneri bolıp tabıladı. Geyde júzdiń hám qarawdiń hám ańlatpası oqiwshilarǵa 
belgili dárejede tásir etedi.