2-тема. Молиявий таҳлилни ташкил этиш ва ахборот манбалари Молиявий таҳлилни ташкил этиш, юритиш, хулосаларни шакллантириш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдаги меёрий асослар.+

Молиявий таҳлилда компютер технологиялари ва дастурий таъминотлардан фойдаланиш.

Янги асрни ахборотлар, технологиялар, инновациялар асри дейиш мумкин. Негаки бу учта жихатсих ривожланишни, тараққиётни тасаввур қилиб бўлмайди.

Молиявий таҳлилни замонавийлаштириш муаммоси ҳам бугун олимлар олдидаги энг долзарб муаммоларда бири ҳисобланади. Ахборотларга шунчаки эга бўлиш ёки ёки ахборотларни шунчаки ўқиш билан бугун муҳим натижаларга эришиб бўлмайди. Уларни таҳлил этишнинг шундай бир тизимини шакллантириш лозимки бу уларни бошқарувда самарани, фаолиятдаги натижани таминлашга хизмат қилсин.
Ахборотларни бугуни шаклини ва оқимини оддий ҳисоб-китоблар асосида қайта ишлаш мумкин эмас. Бунга вақт омили ҳам, ресурс омили ҳам, субъект омили ҳам йўл бермайди.
Ахборот тизимини яратилиши, ахборотларни компютер технологиялари ва дастурий таминотлари асосида қайта ишлаш, таҳлил этиш соханинг ривожида янги бир босқични бошлаб берди дейиш мумкин.
Ахборот тизимининг яратилиши қуйидаги ҳоссалар билан ҳарактерланади:
-ҳар қандай ахборот тизими, тизимни ташкил этишнинг умумий принципи асосида таҳлил қилинади ва бошқарилади;
-ахборот тизими динамик кўринишга эга бўлиб, ривожланувчи тизим ҳисобланади;
-ахборот тизимининг маҳсулоти ҳам ахборот ҳисобланади;
-ахборот тизимини одам-компьютер тизими кўринишида тасаввур қилиш лозим.
Ахборот тизимларини хаётда қўллаб ишончли, сифатли ва аниқ натижаларни олиш мумкин. Буни қуйидагиларда тавсифлаш мумкин:
-математик метод ва интеллектуал тизимларни қўллаб, бошқаришнинг оптимал вариантларини олиш;
-тизимни автоматлаштириш натижасида ишчиларнинг вазифаларини енгиллаштириш;
-энг тўғри ахборотга эга бўлиш;
-ахборотларни қоғозда эмас балки магнит ѐки оптик дискларда сақлаш;
-маҳсулот ишлаб чиқариш сарф ҳаражатларнини камайтириш;
-фойдаланувчилар учун қулайликлар яратиш.
Ахборот тизимларида бошқарув тузилмасининг ўрни. Ахборот тизими жамият ва ҳар бир ташкилот учун қуйидагиларни бажариши лозим:
1. Ахборот тизимининг тузилмаси ва унинг қўлланилиш мақсади, жамият ва корхона олдида турган вазифа билан тўғри келиши керак. Масалан; тижорат фирмасида – фойдали бизнес, давлат корхонасида ижтимоий ва сиѐсий вазифаларни бажариши керак.
2. Ахборот тизими инсон томонидан бошқарилиши ва ижтимоий этика принциплари асосида фойда келтириши керак.
3. Тўғри, кафолатли ва ўз вақтида ахборотларни мижоз ѐки тизимларга етказиши лозим.
Ташкилотни бошқариш тузилмаси ахборот тизимини яратиш, ташкилотнинг бошқарув тузилмасини тахлил қилишдан бошланади Бошқариш деганда қуйидаги вазифаларни амалга ошириш функцияси билан, қўйилган мақсадга эришиш тушунилади:
Ташкиллаштириш – норматив хужжатлар комплекси ва ташкилий тузилмани ишлаб чиқиш; штат жадвали, бўлимлар, лабораториялар ва ҳ.к.
Ҳисобга олиш – бу функция фирма ѐки ташкилот кўрсаткичларининг метод ва формаларини ишлаб чиқади. Масалан; бухгалтерия ҳисоботи, молиявий ҳисоб-китоб, бошқарув ҳисоботи ва бошқалар.
Тахлил (анализ) – режалаштирилган вазифаларни қай даражада бажарилганлигини аниқлайди
Аналитик жараёнлар бошланар экан биринчи навбатдаги масала уни қандай ўтказиш масаласига қаратилади. Агар корхона молиявий ҳолатини ва унинг кутилишларини баҳолашнинг ягона услубиёти яратилган ва уни амалга оширишнинг дастурий таминоти мавжуд бўлса мазкур жараён соатдай ишлаши мумкин эди. Афсуски, бундай ҳолат мавжуд эмас. Шу сабабли, кўпинча ушбу жараён махсус топшириқлар асосида айрим субъектлар (бухгалтерлар, менежерлар, аналитиклар) томонидан амалга ошириб келинмоқда.
Молиявий ҳисоботлар таҳлилида кўрсаткичлар, молиявий коэффицентлар турлича номланиши туфайли уларнинг ягона дастурий таминотини яратиш имконияти ҳам чекланган. Шу билан бирга амалдаги тартибларда ушбу кўрсаткичлар “ўсган”, “камайган”, “ижобий ўзгариш”, “салбий ўзгариш”, “бу яхши”, “бу ёмон” каби сўзларнинг ишлатилиши мижозга мақбул вариант эмас. Шу билан бирга, дастурий таминотларда аналитик ҳисб-китобларнинг матнли изохли, таҳлил натижалари юзасидан хулосалар берилиши ҳам мижозлар талабига тўла мос тушмайди
-жадвал
"Сизнинг молиявий аналитигингиз”(Ваш финансовый аналитик) вақт интервалининг тақсимланиши ва ишлар мазмуни

Амалга ошириладиган ишлар мазмуни	Канча муддат кетиши	Иш мазмуни
Молиявий хисобот маълумотларини компютерга киритиш	2-15 минут	БХМС, МҲХС асосида тайёрланган барча хисобот шакллари манбага киритилади: Бухгалтерия баланси Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот Пул оқими Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот шакллари
Аналитик хисоб- китоблар ва хулосалар	20 — 40 сония	Компютер томонидан молиявий ҳисобот маълумотлари асосида барча аналитик хисоб-китоблар амалга оширилади ва натижалари чиқарилади. Барча жадвал, график, чизма ва диаграммалар экранда акс этади. Дастур хеч қандай билим талаб этилмайди, барча жараёнларни компютер ўзи мустақил бажаради.
Тахлил натижаларини чоп этиш ва расмийлаштириш	2-5 сония	Молиявий ҳолат хақида кенг қамровли ҳисоботга эга бўлинади. Ҳисобот хеч бир махоратли аналитикнинг мустақил таёрлаган ҳисобтидан фарқ этмайди. Ўйлашга ҳам компютер зиммасига юклатилади.