2. tema: İlimiy izertlew tiykarları. Pedagogika tarwındag`ı izertlewdin` o`zine ta`n ta`repleri. Joba

2.tema: İlimiy izertlew tiykarları. Pedagogika tarwındag`ı izertlewdin` o`zine ta`n ta`repleri.
Joba:

1.Pedagogika tarwındag`ı izertlewdin` o`zine ta`n ta`repleri.

2. Bilim, ilimiy biliw, do`retiwshilik, biliwdin` ma`nisi, qa`liplesiwi, rawajlanıwı basqıshları nızamlıqları, xarakterli belgileri ilim rauajlanıwı.

3. İlimiy izertlew qıyın filosofiyalıq mashqala, da`slep sap intellektkal qubılıs, adam ruwxıy iskerliktin` o`zine ta`n qıyın ko`rnisi sıpatında.

Tayanısh tu`sinikler: pedagogika, do`retiwshilik, biliw, ilimiy biliw, filosofiya ha`m ilimiy biliw
1.Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat`iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoydasi bwlimi kerak. – Toshkent: Wzbekiston, 2017.

2. Mirziyoev Sh.M. Harakatlar strategiyasi. Asosiy jadal, taraqqiyot va yangilanish sari. – Toshkent, 2017.

3.Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon Wzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. – Toshkent: Wzbekiston, 2016.

4..Gryaznov V.M. Metodologiya nauchnogo tvorchestva. – M.: RUDN, 2000.

5.Zakin Ya.X., Rashidov N.R. Osnovı nauchnogo issledovaniya. – T.: Wqituvchi, 1981. – 208 s.

6.. Davronov Z. İlmiy ijod metodologiyasi. – T.: İqtisod-Moliya, 2007.

7..Vvedenie v nauchnoe issledovanie po pedagogike: Ucheb. posobie dlya studentov ped. institutov / Pod red. V.İ. Juravleva. – M.: Prosveshenie, 1988. - 239 s.

8. Kafarov V.V. Metod kibernetiki v ximicheskoy texnologii. - M.: Ximiya. 1991.

9. Siddiqov A.M. Rozenblit M.S. Praktikum po metodologii nauchnıx issledovaniy. - M.: MLTİ, 1986.

Ha`zirgi da`wirde, u`shinshi tolqın tsivilizatsiyasi, postindustrial, xabar ja`miyeti dwirinde ilim ha`m texnika rawajlanıwı, sol tiykarda materiallıq ekonomikalıq tiykarı sotsiallıq islep shıg`arıwdın` rawajlanıwın belgilewshi faktorlar esapalanadı.

Filosofiya ilimleri entsiklopediyasında Gegel` ilim sistemalı xarakterge iye ekenligin ko`rseter eken, tiykarınan «İlim - ma`nisi jag`ınan sistema, sebebi» shınlıq konkretlik sıyaqlı o`z ishinde a`wij alıwshı birlik, yag`nıy – bir pu`tinlik» dep atap ko`rsetti Gegel`. ¹ Gegel` G. Entsiklopediya filosofskix nauk. T. 1. M.: Mısl`, 1974, s. 100.İlimiy fakt, gipoeteza, kontseptsiya, teoriya, ilimiy nızam ilimiy biliw sistemasının` quramlı elementi dep alıp qaraladı. İlimiy izertlew ilim sistemasında barlıq quramlı elementlerdin` mazmunın rawajlandırıp baradı bayıtadı. Bul jerde do`retiwshilik sistema sıpatında qatnasadı ilim sistemag`a baylanıslı jetilistirilip nur tartıp turadı. İlimiy izertlew – bul alım, izertlewshinin`, jaratıwshlıq qa`biletleri ha`m sheberliginin`, tırısqaqlıg`ı anıqlaw, juwmaqlaw maqseti – jan`a naqlı ilimiy bilim alıwg`a umtılıwdın` ko`rnisi bolıp tabıladı. Haqıyqıy ilimpazdın`, bolmısının`, onın` o`mir su`riwinin`, do`retiwshilik umtılıwında, turaqlı izertlewge sho`lewinde ko`rinedi. İlim – bul rawajlanıwshı, oiwshi bilim sisteması, adamnın` a`tripında a`lemdi, sozılmalı assimilyatsiyag`a, qorshag`an shınlıqtın` bolıwı tuwralı anıq teren` xabar alıwg`a, usınday xabardı alıwg`a ha`m saqlawg`a, qayta islewge ha`m onnan paydalanıwg`a bag`darlang`an sotsial sananın` ayırıqsha forması.

Bu`gingi ku`nde ilimnin` ja`miyetlik sananın` arnawlı forması sıpatında ha`zirgi zaman postindustrial, xabarlasqan arxetipidan, bekkem orın alg`an. Ha`zirigi zaman sotsial bolmıstag`ı jedel rawajlang`an sotsial institutlardın` biri sıpatında ilim ko`plep sotsiallıq jaqtan ayrıqsha rol` oynamaqta, evristik, epistemologiyalıq, xabar, a`meliy, texnikalıq funktsiyalardı orılap atır.

Bazar ekonomikası rawajlang`an, aldın`g`ı texnologiya ha`m infrastruktura ma`mleketlerde ilimiy izertlew iskerligi menen jug`ıllanıw ju`da` abroylı ha`m paydalı: ilimiy biliwdi o`siriwge intellektual ha`m materiallıq resusrlardı jaylastırıw jaylastırıw u`lken dividentler keltiretug`ın paydalı biznes dep alıp qaraladı. İlimnin` epistemolgiyalıq sebepler arasında insaniyattın` o`z turmıslıq iskerligin sırtqı sharayalardı sa`ykeslesiw barısında iskerlik tilge alınadı.

2.İlim sotsial institut sıpatında ha`zirgi zaman ja`miyeti turmısında u`len rol` oynaydı. İlim o`zine ta`n funktsiyalardı orınlaydı.

- ilimnin` sa`ykeslestiriwshi funktsiyası turmıslıq iskerlitin` ta`biyiy ha`m sotsial sharayatlarg`a sa`ykeslesiw qa`biletin qa`liplestiredi;

- ilimnin` aktivlestiriwshi funktsiyası ja`miyette ta`biyatta salıstırmalı a`meliy o`zertiriwshi iskerlik tendentsiyalardı qa`liplestiredi;

- ilimnin` variativ fukntsiyası o`zin qorshag`an ortalıqqa salıstırmalı ja`miyettin` qolaylı minez-qulqın qa`liplestiredi;

- ilimnin` monotoring funktsiyası ta`biyatta baqlaw ha`m qadag`alaw global sistemasın, mısalı, ekologiyalıq, laboratoriyalar meteorologik stantsiyalar ha`m sputnik, astrofizik observatoriyalar ha`r qıylı qorıqxanalar t.b. sho`lkemlestiriw na`zerde tutıladı;

- ilimnin` informatsiyalıq adamlarg`a a`tirap bolmıs haqqında jan`a ilimiy bilimler, anıq ilimiy xabar beredi.

Adamzat jan`a ilimiy bilimlerdi adamzatlıq ma`deniyat g`a`ziynesine kirgizilip, K. Popper so`zi menen aytqanda «biliwden la`zzet aladı» . Demek, ilim gedonistikalıq sotsial funktsiyanı orınlaydı. Bunnın` u`stine, ha`r bir insang`a bolg`an sıyaqlı, ja`miyette izleniwshili ta`n. İlim mine usı sotsiallıqtı qanaatlandıradı.Do`retiwshilik degende – ken` ma`niste shaxs yamasa ja`miyettin`, sotsial ha`m ruwxıy a`lemin adamnın` maqsad ha`m wazıypalarına, onın` talapları, ha`m imkaniyatlarına muwapıq ra`wishte o`zerttiriw barısındag`ı do`retiwshilik belesendiligi tu`sindiriledi.

Do`retiwshilik - qa`liplesken stereotipler, a`detler, da`stu`rler ha`m shartlilikler ob`emı sanalı ra`wishte shıg`ıwı demek, sub`ekt do`retiwshilik protsessinde rawajlanıw jolında bo`get bolg`an eski na`rselerdi sanalı ra`wishte shetke jolıqtıradı. İnsan do`retiwshiligi ha`r tu`rli, tiykarınan ko`rkem, ilimiy izertlew, konstruktorlik, siyasat tarawında ko`rsetiw mu`mkin. Keselde o`zine ta`n jaraqlıq operatsiyası a`melge asrıga`n vrach ha`m ratsionalizatorlıq usınıstı kirgizgen jumısshı do`retiwshilik shaxslar alıp qaraladı. Sonday-aq labrotoriyada qıyın izertlew o`tkergen alımnın` jan`a roman ha`m qosıqlar jazg`an jazıwshı, shayırdı, betakror, muzıka shıg`armalardı jaratıwshı kompizatorlardı do`retiwshi shaxslar dep ataw mu`mkin.

İzertlew – bul sub`ekttin` oylaw, aqıllı sanalı qadag`alawshı tartipke salıwshı, bag`darlawshı, sonın` menen birge sotsiallıq praktika muwapıq ra`wishte u`zliksiz o`zgerip barıwshı ob`ektiv a`lemnin` sub`ektiv sanasındag`ı aktiv bolıp tabıladı.

Ko`rkemlik, texnikalıq ha`m ilimiy do`retiwshilik ayırmashılıq sıpatında alıp qaraladı. İlimiy izertlew – bull a`lemnin` bilimleri, qa`biletlerinin` joqarg`ı vırajeniesi, u`yrenip atırgan qubılıslardın` o`zine ta`n, mazmunına kirip kirip barıwg`a bolg`an talabı.

İlimiy iskerlik do`retiwshilik penen shen`ber-shen` baylanıslı. İlimiy xızmetkerdin` bilimi, talantı, qa`bileti, ko`nlikpeleri, ilimnin` tegine jetiwge bolg`an umtılıwları ilimiy do`retiwshilikte o`z ko`rnisin tabadı. İlimiy ashılıw, ilimde jan`a teoriya yamasa bag`dar jaratıw do`retiwshiliktin` ilimdegi joqarg`ı ko`rnisi bolıp tabıladı. İlimiy izertlew tarawında joqarı na`tiyjelerge ersiw alımlardı «danıshpan» dep atawdı biykarg`a aytpag`an.

Mısalı, A. Eynshteynin` ilimiy iskerligi u`lken da`rejede ilimiy belesendiligi menen ajıralıp turadı. Onın` ilimiy ashılıwlardı tek ha`zirgi zaman fiziksının` qıyapasın, ba`lki du`n`yanın` ha`zirgi zaman kartinasın o`zgertip jiberdi. A. Eynshteyin ashqan jan`alıqlar na`tiyjesinde ha`zirgi zaman alımları ilimiy iskerliginin` manawiy xarakteri o`zgerdi.