|
Kichik postsinaptik potensiallar. Harakatlantiruvchi nerv oxirlarida qo'zg'algandagina emas, balki tinchlik holatidaham atsetilxolin ajralib turadi. Farqi shuki, tinchlik holatida sinaps yorig'iga ozgina atsetilxolin chiqadi. Ayni paytda ajralib chiqadigan ozgina mediator-atsetilxolin «kvantlari» ta’sirida postsinaptik membrana kuchsiz depolyarizatsiyalanadi, buning natijasida kichik (miniatyura) potensiallar yuzaga keladi. Bu kichik potensiallar amplitudasi qariyb 0,5 mv, ya’ni harakat potensialining amplitudasiga nisbatan taxminan 50-80 baravar kam. Kichik potensiallar faqat nerv-muskul sinapsidagina emas, balki MNT dagi boshqa sinapslarda ham kuzatilgan.
38
Nerv-muskul sinapsiga kurarening ta'siri. Shunday moddalar ham borki, ular xolinoretseptorlar bilanatselilxolindan ham mahkamroq bog' hosil qiladilar. Ularga kurare va boshqa ba’zi birikmatar (d-tubo-kuranin, diplatsin, flaksedil va b.) kiradi. Ular muskulga ta’sir etgach, xolinoretseptiv substansiya blokadalanib qoladi va natijada nerv impulsi ham, sun'iy yo‘l bilan quyilgan atsetilxolin ham muskul tolasini qo'zg'ataolmaydi.
Yaqingacha nerv-muskul sinapsiga kurarening ta’sir etishini o'rganish faqatgina nazariy ahamiyatga ega edi, xolos. Biroq, jarrohlikn ing tez rivojlanishi munosabati bilan tabiiy nafas olishni to‘xtatib qo'ygan holda operatsiyalar qilish imkonini beradigan vositalami qidirish zaruriyati tug'ildi. Shundan so'ng, kurare va uning hosilalaridan keng va samarali foydatanila boshlandi.
Hozir ko'krak va qorin bo'shlig'idagi ko'pgina operatsiyalar klinikada kurarega o'xshash ta’sir etuvchi preparatlar bilan nerv-muskul blokadasi fonida sun’iy nafas oldirish sharoitidao'tkazilmoqda.
Xolinoretseptorlar bilan yanada kuchli bog' hosil qiluvchi toksin - bu ilon zahari toksinidir.
Nerv-muskul sinapsi charchaganda o'tkazilishning buiilishi. Nerv tolalari uzoq ta’sirlanganda muskul, ayniqsa, nerv charchashi tufayli qo'zg'alishlami o'tkazish qobiliyatidan mahrum bo'lishidan ancha oldin nerv-muskul birlashmasining impuls o‘tkazishi buziladi. Buning sababi shundaki, nerv uzoq ta’sirlanganda nerv oxirlaridagi zaxira keskin darajada kamayadi, shu sababli har bir impulsga ajralib chiqadigan atsetilxolin miqdori kamayadi va shunga yarasha postsinaptik potensiallar ham bo‘sag‘adan past darajasigacha kamayadi. Bundan tashqari, nerv uzoq vaqt ta’sirlansa, postsinaptik membranani atsetilxolinga bo‘ Igan sezgirligi kamayadi.
Muskullar fiziologiyasi Inson tanasining fazodagi harakatini, ko‘z harakatini, qon-tomirlar va yurak faoliyatini hamda hazm qilish trakti faoliyatini amalga oshirishda ikki asosiy turdagi muskullaming ahamiyati kattadir. Bular silliq va ko'ndalang targ'il (skelet va yurak ko'ndalang targ'il muskullari) muskullaridir. IJlarbir-biridan tuzilishi va fiziologik xossalari jihatidan farq qiladilar, lekinbu ikkala turdagi muskullarda, qisqarishning molekular mexanizmida umumiy o'xshashliklar judako'p.
Yurak muskullarining funksiyasi «Yurak va qon aylanish» bobida ko'zdan kechiriladi. Bu bobda faqat skelet muskullar bilan silliq muskullaming tuzilishi. funksiyasi va fiziologik xossalarini ko'rib chiqish bilan chegaralanamiz.
Skelet muskullari. Skelet muskul tolalarining sinflanishi. Umurtqali hayvonlarda vajumladan insonlarda skelet muskuli, o'zining tuzilishi va funksional jihatidan bir-biridan farq qiluvchi muskul tolalarining bir necha turlaridan tashkil topgan. Hozirgi kunda4 turdagi muskul tolalari tafovutqilinadi:
1. Sekin davriy oksidlanuvchi turdagi muskul tola. Bu tolalar mioglobin oqsiliga juda boy bo'ladi, u 02 biriktirib olish xususiyatiga ega (o'zining xususiyatiga ko'ra gemoglobinga yaqindir). Agar mushak asosan shunday tolalardan tashkil topsa, uning to'qqizil rangi hisobiga qizil ko'rinadi va bunday muskullami qizil muskullar
39
deb ham ataydilar. Bu muskullar inson va hayvonlaming holatini ushlab turishda ahamiyatlidir. Bunday muskul tolalarining charchashi sekin yuzaga chiqadi, buning sababi shuki mazkur tolalar mioglobin va mitoxondriyalarga juda boydir. Charchashdan keyingi tiklanish ham tez ro'yobga chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
