2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

185 
 
barmoqlari bilan) «0» ushlab, ikkinchsi bilan esa 1,2,3,4,5 elektrodlarini navbatma-navbat 
ushlaydi. 
Elektrodlar orasida kuchlanish manbai o‘rniga ikki-uch galvano elementlar kiritilgan. 
Har bir element kuchlanishi 1.5-1,5V. 
Mikroampermetr orqali inson organizmidan o‘tayotgan elektr tokining qiymatini ko‘rsa 
bo‘ladi. Olingan qiymatlar 6.2-jadvalga kiritiladi. 
6.1-rasm. F41021-1M rusumli megaommetr 
6.2-jadval 
Kuchlanish diapazoni, U volt 
100 
500 
1000 
Qarshilik qiymati, M Om 
Tokning hisoblangan qiymati, 1 
mA 
Tokning qiymati, 1 mA 
Bunda, I - tok kuchi, mA, U – kuchlanish, V, R – qarshilik, Om 
Ishni bajarish vaqtida har bir operator o‘zi uchun sezilarli minimal tok qiymatini 
aniqlashi kerak. 
1 - ilova 
Elektr uskunalarni sinovdan o‘tkazish meyorlari va muddati 
Himoya 
vositalari 
Kuchlan
ish,
V 
vaqt, 
min 
Tok
kuchi,
mA 
Muddati 
Sinov 
davri 
Davriy ko‘riklar 
Dielektrik rezina 
qo‘lqoplari 
2,5 
1 
2-5 
6 oyda
bir marta 
Ishlatish oldida 
Izolyatsion dastali 
asboblar 
2 
1 
- 
Bir yilda 
bir marta 
Ishlatish oldida 
Dielektrik 
kalishlari 
3,5 
1 
2 
Bir yilda
bir marta 
6 oyda bir marta 
Rezinali 
gilamchalar 
3,5 
2-3 
см/с 
2 
Ikki 
yilda 
bir marta 
Bir yilda bir marta 
Izolyatsion 
nakladkalar 
3,5 
1 
3,5 
Uch yilda
bir marta 
Bir yilda bir marta 
Kuchlanish 
ko‘rsatkichlari 
10 
1 
1,4-1,7 
Bir yilda
bir marta 
Ishlatish oldida
Izolyatsion 
2 
5 
- 
Ikki yilda
Bir yilda

---

186 
 
22
.
0
10
1000
220



h
I
10
20000
30000
1000
220




h
I
qisqichlar 
bir marta 
bir marta 
Inson organizmiga elektr tokining fiziologik ta’siri hisoblashga oid masalalar yechish 
1-masala. 
Inson tanasidan o‘tayotgan tok kuchini hisoblash: r0 bilan rayl hisobga olgan 
hol uchun. 
Berilgan U=220 V; =1000 Om; r0=10 Om; rp=30kOm;
rayl =20 kOm. 
1-holat uchun: 
 
Bunday tok inson tanasi uchun xavfli. 
 
2-masala.
Inson tanasidan o‘tayotgan tok kuchini hisoblash: r0 bilan rayl hisobga olgan 
hol uchun.
 
 
=0,0043А=4,3мА. 
Bunday tok inson tanasi uchun xavfli. 
 
 
M a s a l a l a r
1. 
Elektr jihozining yerga ulash elektrodi diametri d=30 mm li po‘lat quvurdan 
tayyorlangan va uzunligi 2,5 m ga teng. Elektrod qumloq tuproqqa ko‘milgan. Tuproq 
qarshiligi 200 Om. Elektrodlar sonini aniqlang.
2. Qarshiligi 150 Om ga teng bo‘lgan bo‘z tuproqqa o‘rnatilgan yerga ulash 
qurilmasining umumiy qarshiligini aniqlang. Elektrod burchakli po‘latdan tayyorlangan. 
3. Ishchi elektr jihozini ajratishda qo‘shib-ajratkichdagi ochiq elektr simiga tegib ketdi. 
Elektr tarmog‘idagi kuchlanish 380V. Tarmoq neytrali yerga ulangan va uning qarshiligi 15 
Om ga teng. Ishchining nam xonadagi qarshiligi 2000 Om, oyoq kiyimi qarshiligi 300 Om, 
xona poli qarshiligi 100 Om. Tegib ketish kuchlanishini aniqlang.
4. Elektr qurilmasiga keluvchi elektr simining izolyatsiyasi yoyilgan va korpusga tegib 
qolgan. Elektr tarmog‘ining kuchlanishi 380V. Tarmoq neytrali yerga ulangan, qarshiligi 15 
Om. Elektr qurilmasining yerga ulash qarshiligi 3,5 Om. Ishchining qarshiligi 2000 Om. Agar 
bunday holatda ishchi elektr jihoziga tegib ketsa, qanday turdagi jarohat olishi mumkin? 
5. Tuproq qarshiligi 400 Om bo‘lgan holat uchun yerga ulash qurilmasi ko‘rsatkichlarini 
hisoblang. Elektr jihozi dvigatelining quvvati 30 kW. Elektrod materiali po‘lat polosa, 
uzunligi 2 m. 
6. Elektr dvigatelining quvvati 50 kW li elektr agregati yerga ulangan va yerga ulash 
qarshiligi 3 Om ga teng. Elektrod sifatida diametri 50 mm, uzunligi 2 m li po‘lat quvur 
olingan. Ho‘l qumloq tuproq uchun elektrodlar sonini aniqlang. Tuproq qarshiligi 250 Om.
7. Elektr jihozini yerga ulash bo‘z tuproqda bajarilgan. Tuproq qarshiligi 150 Om. 
Yerga ulashning tuzatish koeffitsiyenti k=1,45. Yerga ulash qurilmasi ko‘rsatkichlarini 
hisoblang. 
8. Yerga ulash qurilmasi qarshiligi 400 Om ga teng, tuproqda o‘rnatilgan, tuproq 
qarshiligining to‘g‘rilash koeffitsiyenti k=1,3. Yerga ulash qurilmasining vertikal elektrodlari 
qarshiligini aniqlang. 
0
r
R
U
I
h
h


0
r
r
r
R
U
I
об
п
h
h




A

---