|
5.1-jadval
Ishlab chiqarish binolarida tabiiy yoritilganlik ko‘rsatkichining meyoriy
miqdorlari
5.2-jadval
Ishlab chiqarish xonalari va ish joylarini sun’iy yoritish meyorlari
Ish
xu
su
siyati
Ob
ye
k
tni
far
q
lash
o‘lc
h
am
i
Ob
ye
k
tnin
g
asosi
y
ran
g
k
o‘r
in
ish
i
b
il
an
o‘z
gar
u
vc
h
an
li
gi
Asosiy
ran
g
k
o‘r
in
ish
i
Eng kichik yoritilganlik, Lk
Lyuminessent
yoritkichda
Cho‘g‘lanma
yoritkichda
Ar
alash
yor
itilga
n
l
ik
Yakk
a
u
m
u
m
iy
yor
itilga
n
l
ik
Ar
alash
yor
itilga
n
l
ik
Yakk
a
u
m
u
m
iy
yor
itilga
n
l
ik
Muhim
aniqlikda
0,1
va
undan
kam
Kichik
O‘rta
katta
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
3000
-
750
-
1500
750
750
-
750
-
500
300
1500
-
1000
-
750
400
300
-
300
-
300
150
Xonalar
razryadi
Bajariladigan ishlarning
xususiyatlari
Tabiiy yoritilganlik
koeffitsiyenti, e
Minimal
yoritilganlik
koeffitsiyenti,
а
Yuqori va
kombinatsiyala
shgan
yoritilganlik
Yon
tomonlama
yoritilganlik
I
Muhim aniqlikdagi ishlar
10
3,5
-
II
Yuqori aniqlikdagi ishlar
7
2
0,20-0,16
III
Aniq ishlar
5
1,5
0.16-0,14
IV
Kam aniqlikdagi ishlar
3
1
0,14-0,12
V
Dag‘al ishlar
2
0,5
0,12-0,10
VI
Juda dag‘al ishlar (umumiy
kuzatish bilan kechadigan ishlar)
1
0,25
0,10-0,08
179
‘i
yorqin
Yuqori
aniqlikda
0,1-0,3
Kichik
O‘rta
Katta
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
2000
1000
-
750
-
500
750
400
-
200
-
150
1000
500
-
400
-
300
300
150
-
100
-
75
Aniq
0,3-1,0
Kichik
O‘rta
Katta
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
1000
750
-
500
-
400
300
200
-
150
-
150
500
400
-
300
-
200
150
100
-
75
-
50
Kam
aniqlikda
1,0-10
Kichik
O‘rta
Katta
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
Qorong
‘i
Yorqin
150
150
-
100
-
100
150
150
-
100
-
100
150
150
-
100
-
100
50
50
-
30
-
30
Dag‘al
10
dan
yuqori
Obyektning asosiy
rang bilan
o‘zgaruv-chianligi
va asosiy rangga
bog‘liq emas
100
100
100
30
Juda dag‘al
(umumiy
kuzatish
bilan
kechadigan
ishlar)
Obyektning asosiy
rang bilan
o‘zgaruvchianligi
va asosiy rangga
bog‘liq emas
75
75
-
20
Yoritilganlikni o‘lchash jihozlari
Yoritilganlikni o‘lchashda YU-15, YU-16, YU-17, YU-116 markali lyuksmetrlar
ishlatiladi. YU-16 lyuksmetri eng keng tarqalgan bo‘lib, u o‘lchagich korpusidan, o‘lchov
mexanizmi shkalasidan, korrektor va fotoelementlardan tashkil topgan bo‘ladi.
Lyuksmetrning ishlash prinsipi yorug‘lik oqimining fotoelementlarga ta’siri natijasida,
lyuksmetr zanjirida elektr toki hosil bo‘lishiga asoslangan. Hosil bo‘lgan tok ta’sirida
lyuksmetrning ko‘rsatkichi (YU-16 lyuksmetrida «quyoncha») harakatlanib, shkalada
yoritilganlikning miqdorini «lyuks» da ko‘rsatadi.
180
5.3.-rasm. YU-16 lyuksmetri.
1-fotoelement; 2-filtr; 3-galvanometr shkalasi; 4-
ravshanlilikni aniqlagich; 5-qopqoq
Shu sababli yoritilganlikning miqdori lyuksmetr fotoelementlariga tushadigan
yorug‘lik oqimining miqdoriga bog‘liqdir. Har bir lyuksmetrga qo‘shib-ajratgich bo‘lib, u
yoritilganlikning o‘lchash oralig‘ini o‘rnatish uchun xizmat qiladi. YU-16 lyuksmetrning
qo‘shib-ajratkichi 0-25 lk, 0-100 lk va 0-500 lk oraliqlarida o‘rnatilishi mumkin. Qo‘shib-
ajratkichning har bir holati uchun 50 bo‘limdan iborat shkala to‘g‘ri keladi. Bundan tashqari
YU-16 lyuksmetri fotoelementi yorug‘lik filtri-«so‘ndiruvchi» bilan ta’minlangan bo‘lib, u
yordamida 50000 lk.gacha bo‘lgan yoritilganlikni o‘lchash mumkin. Ushbu filtr asosan
yoritilganlik 500 lk.dan yuqori bo‘lgan hollarda ishlatiladi.(5.3-rasm).
YU-17 lyuksmetrning qo‘shib-ajratkichini ham 3 xil (0-1 lk, 0-10 lk va 0-100 lk)
holatda o‘rnatish mumkin. Lyuksmetrning shkalasi 100 ta teng bo‘lakka bo‘lingan. Shuning
uchun qo‘shib –ajratkichning holatiga bog‘lik holda YU-17 lyuksmetri yordamida 0,01 lk.dan
(qo‘shib-ajratkichning 0-1 lk holatida) 100 lk. gacha bo‘lgan miqdordagi yoritilganlikni
o‘lchash mumkin.
Lyuksmetrlar meyor darajasida ishlashi uchun ular +450 S yoki –400S harorat va 80%
nisbiy namlikdan yuqori bo‘lgan muhitda uzoq vaqt saqlanmasligi kerak.
Lyuksmetrdan foydalanganda avval ularning ko‘rsatgichi «0» holatda ekanligini
tekshirib ko‘rish kerak va lyuksmetr qo‘shib-ajratkichini eng yuqori holatga o‘rnatish lozim.
Bu holda ko‘rsatkich juda kam o‘zgarsa, qo‘shib-ajratkichni 2 yoki 3-holatga keltirish kerak.
Agar yoritish har xil manbalar bilan amalga oshirilgan bo‘lsa, bu holda lyuksmetr
ko‘rsatkichini «tuzatish koeffitsiyentiga» (5.3-jadval)ko‘paytirish lozim.
5.3-jadval.
Tuzatish koeffitsiyentining miqdori
№
Yoritish manbasi
Tuzatish
koeffitsiyenti
1
Cho‘g‘lanma lampa
1.0
2.
Lyuminessent lampa
LD-markali
0.88
LDS-markali
0.95
LRL-markali
1.2
LB-markali
1.15
3.
Tabiiy yoritish
-
ISHNI BAJARISH TARTIBI
Ish joylarini tabiiy yoritishni aniqlash.
1. Xona derazasidan har 1m. uzoqlikdagi masofada yoritilganlikni lyuksmetr
yordamida aniqlang.
2. Xona tashqarisidagi yoritilganlikni lyuksmetr yordamida o‘lchang.
3. Tabiiy yoritilganlik ko‘rsatkichini aniqlang. Ushbu koeffitsiyent qaysi
razryaddagi ish turiga to‘g‘ri kelishini aniqlab, xulosalang.
4. Ish xonasi uchun quyidagi formula yordamida yorug‘lik koeffitsiyentini aniqlang:
181
bu yerda; е
р
- hisobiy yorug‘lik koeffitsiyenti:
yashash xonalari uchun- е
р
=0,1-0,25;
ishlab chiqarish xonalari uchun е
р
=0,1-0,5
S
0
- bitta derazaning yuzasi, м
2
;
n - derazalar soni; S
х
- xonaning yuzasi, м
2
.
5. Yorug‘lik oqimining tushush burchagini aniqlang.
Yorug‘lik oqimining tushush burchagi
xona derazasining yuqori va pastki
qismlaridan ish joyiga tushuvchi nurlar orqali hosil bo‘ladi.
Xona ichini sifatli yoritish uchun burchak
27
0
dan kichik bo‘lmasligi kerak.
Yorug‘lik oqimini tushush burchagi 5.4-rasmdagi sxemaga asosan
ifoda orqali
tangenslar 5.4-jadvali yordamida aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
