2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

105 
 
spirt birikmasi terilarni qotirib, teshiklarini yopib qo‘yishi, chuqurda yotgan mikroblarning 
saqlanib qolishiga sababchi bo‘lishi mumkin. 90–95 % li spirtlar asosan kesuvchi jarrohlik 
asboblari va jihozlarni sterillashda qo‘llaniladi.
5.Formaldegid guruhi
. Asosan bu guruhdan formalin qo‘llaniladi. Formalin 
formaldegidning 40 % suvli eritmasidir. Qotiruvchi antiseptic vosita sifatida 0,5–1 % 
eritmalari qo‘llarga ishlov berishda qo‘llaniladi. 
6. Fyenol guruhi.
Ko‘p hollarda fenol va qatron ko‘rinishlarida ishlatiladi. Fyenol 
(karbol kislotasi) – rezina qo‘lqoplar, asbob va jihozlarni sterillashda 3– 5 % eritmalari 
ishlatiladi. Qatron (dyogot) – oq qayin daraxti po‘stlog‘ining quruq ishlovi natijasida olinadi. 
Antiseptik va yallig‘lanishlarning oldini olish xususiyatlariga ega. U Vishnevskiy malhami 
tarkibiga kiradi. 
7. Anilin bo‘yoqlari guruhi
. Antiseptiklar sifatida quyidagi bo‘yoqlar: etakridin 
(rivanol) – yiringli jarohat va bo‘shliqlarni yuvishda; brilliant ko‘kining 0,1–2 % spirtli 
eritmalari yiringli yaralarga surtish maqsadida; metilen ko‘ki kuyishlarda, piodermiya va 
siydik pufagini yuvishda (0,02 % suvli eritmasi) 1–3 % spirtli eritmalari ishlatiladi. 
8. Nitrofuranlar hosilalari guruhi. 
Kam zaharli va kuchli antiseptiklardan sanaladi. 
Klinik amaliyotda qo‘llaniladiganlari: furatsillin – yiringli jarohat va bo‘shliqlarni yuvish va 
chayqashda 0,2 % eritma va malhamlar ko‘rinishida qo‘llaniladi; furagin – jarohat 
infeksiyalari va kuyishlarda eritmalari, ichishga tabletkalari ishlatiladi; furadonin – siydik 
yo‘llari infeksiyalarida tabletkalar ko‘rinishida qo‘llaniladi. 
9. Sulfanilamid preparatlari guruhi. 
Mikroblarning o‘sishi va rivojlanishiga 
bakteriostatik (streptokokk, stafilokokk, pnevmokokk va h. k. ) ta’sirini yaqqol namoyon 
qilishi bilan quyidagilar alohida ajralib turadi: streptotsid – yallig‘lanishga qarshi, jarohatlar 
infeksiyalanishining oldini olish va davolashda; norsulfazol – ichish uchun tabletka 
ko‘rinishida; sulfatsil – eritilgani yiringli jarohatlarni davolashda ishlatiladi. 
10. Antibiotiklar (biologik antiseptiklar). 
Antibiotiklar bakteriyalar hayot faoliyatini 
to‘xtatgan hayvonlar, o‘simliklar va mikroblar mahsulotidir. Bu mahsulotlar amaliyotda har 
xil dorilar shaklida, ya’ni ichish uchun tabletkalar, mahalliy eritmalar va malhamlar 
ko‘rinishida, muskul va tomirlarga yuborish uchun keng ko‘lamda qo‘llaniladi. 
Antibiotiklar bir necha turga bo‘linadi: penitsillin; streptomitsin; tetrasiklin;
eritromitsin; sintomitsin va boshqalalar.
Aseptika usullari
.
 
U antiseptika usullarining davomi hisoblanib, bir-biri bilan 
chambarchas bog‘liq. Aseptika usullari quyidagilardan iborat: asbob-uskuna va jihozlarni 
sterillash; jarroh qo‘lini maxsus yo‘l bilan zararsizlantirish; tekshirishlar va operatsiya 
jarayonlaridagi ishlar vaqtida maxsus qonun-qoidalarga qat’iy rioya qilish; davolash 
maskanlarida maxsus tashkiliy va sanitariya-gigiyena ishlarini tashkillashtirish. 
Jarrohlik infeksiyalarining manbai ikki xilda bo‘ladi: ekzogen (tashqaridan) va endogen 
(ichki manbalardan). Endogen infeksiyalar manbai bemorlar organizmida, ekzogen 
infeksiyalar manbai esa atrof muhitdadir.