2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

3-jadval 
Dukkakli ekinlar hosildorligining azot miqdoriga bog„liqligi, t/ga 
(Posypanov ma‟lumotlari) 
 
Ekinlar 
N
0
Azot miqdori, 
kg/ga 
70-165 
200-370 
NSR
05
Ko„k
 
no„xat 
3,0 
2,92 
2,64 
0,37 
Xashaki dukkaklar 
3,1 
2,70 
- 
0,61 
Lyupin 
2,61 
2,76 
2,83 
0,33 
Loviya 
2,99 
2,91 
2,96 
0,23 
Beda (pichan) 
12,20 
12,0 
13,7 
1,30 
Sebarga (pichan) 
10,20 
10,1 
9,5 
0,90 
Biologik simbioz faol o„tadigan sharoitda dukkakli ekinlarni yetishtirishda 
mineral azot o„simlikning o„sishiga, hosilning shakllanishiga salbiy ta‟sir 
ko„rsatadi. Ayrim adabiyotlarda dukkakli ekinlarni yetishtirishda o„suv davrining 
boshlanishida mineral azotdan kam (30 kg) qo„llash tavsiya qilinadi, ammo bu azot 
tuganaklarni shakllanishiga salbiy ta‟sir qiladi.

---

25 
Umuman biologik simbioz boshlanish davrigacha dukkakli-don ekinlar 
tuproqdan 6-7 kg/ga, ko„p yillik o„tlar 1,5-2,0 kg azot o„zlashtiradi. Bu miqdordagi 
azot har qanday tuproq turida mavjud. Biologik simbioz ro„y
 
bermagan sharoitda 
30 kg mineral azot hosilni 1,5-2,5 s/ga oshiradi. Biologik simbioz boshlanganda bu 
mineral azot simbiozni 6-10 kunga to„xtatadi. Ko„pchilik olimlarning fikri 
bo„yicha mineral azot dukkakli ekinlar uchun zarar keltiradi, chunki biologik 
simbioz butunlay kuzatilmaydi.
Tuproqda rhizobium bakteriyalari bo„lmagan holda dukkakli-don ekinlarini 
yetishtirishda 100-150 kg/ga mineral azot qo„llanadi, ammo bu eng qimmatbaho 
hosil yetishtirish usulidir. Ko„p yillik dukkakli o„tlarni etishtirganda bahorda 
qishlab chiqqandan va o„rimlardan keyin solinadigan 60-100 kg/ga mineral azot 
tuganaklarda leggemoglobinni kamaytiradi. Tuganak o„sishdan to„xtaydi. 
Shonalash davriga kelib tuganaklar soni yana ko„payadi. Har o„rimda bu jarayon 
takrorlanadi.