2 mundarija

 
 
5– amaliy mashg‘ulot
( 4 soat) 
Devorbop keramik buyumlar turlari va ishlatilish sohalari
 
 
Bino bezagi uchun keramika texnologiyasi bo’yicha issiqlik berish yo’li 
bilan pishirilgan maxsus tarkib va xossalarga ega bo’lgan chinni va sopolsimon 
tuzilishi me’morchilikda keng qo’llaniladigan buyumlarga keramik plitkalar 
(koshinlar) deb ataladi. U binoning sirti va ichki qismiga ko’rk berib, uni kir va 
namdan saqlaydi. 
Ko’p sonli adabiyot manbalarda plitkalar termini toshtaxtacha, ya’ni 
kichkina plita yoki to’rtburchak taxtacha shaklidagi kichikroq buyum ma’nosida 
ishlatiladi. Ba’zi manbalarda esa koshin termini naqshli plitka ma’nosida 
ishlatiladi. 
Hozirgi kunda koshinlar O’zbekiston hududida «O’zqurilishmateriallari» 
akstiyadorlik kompaniyasiga qarashli Toshkentdagi «Toshqurilishmateriallari» va 
barcha viloyatlarda mavjud bo’lgan maxsus kulolchilik korxonalarda ishlab 
chiqarilmoqda. 2000-yili «Toshqurilishmateriallari» akstiyadorlik korxonasi Italiya 
firmasi yordamida Germaniyada chiqadigan qoliplovchi presslarni korxonada 
o’rnatish hisobiga katta o’lchamli koshinlar ishlab chiqarishga o’tdi. 
Plitka turlari. 
Keramik plitkalar ishlatilishiga ko’ra 3 turga bo’linadi: 
1. Polbop keramik plitkalar. Ular dag’al keramika guruhiga mansub; 
2. Ichki pardozlash plitkalari. Ular nafis yoki nozik keramika texnologiyasi 
bo’yicha olinadi; 
3. Fasad plitkalari. Ular ham dag’al keramika buyumlari safini to’ldiradi; 
Polbop keramik plitkalar o’z navbatida ikki turga ajraladi: 
1. Keramik plitkalar; 
2. Koshin yoki naqshli plitkalar. 
Polbop keramik materiallar shakli 85-rasmda, o’lchamlari esa 30-jadvalda 
berilgan. Rasmda 1, 2, 4, 6, 7, 9, 11 va 13 raqamlar bilan ko’rsatilgan plitkalarning 
qalinligi 10 mm, qolganlari (3, 5, 8, 10, 12, 14 va 15) niki esa 13 mm. 

---

190 
7 rasm. Polbop plitkalar. 
Plitka xom-ashyosi. 
Polbop keramik plitkalar ishlab chiqarish uchun pishish intervali katta 
bo’lgan (~80-100°C li) bir tarkibli gillar ipshatiladi. MDH mamlakatlari 
hududlarida joylashgan ko’pgina korxonalar kuydirilganida oq, sariq va qizil rang 
beruvchi shunday xom-ashyolardan foydalanishadi (1 jadval). 
1 jadval 
Polbop plitkalarning xom-ashyosi sifatida ishlatiladigan gillarning mas.% berilgan 
kimyoviy tarkibi, °C hisobidagi olovbardoshliligi va rangi. 
Kimyoviy 
tarkibi va 
xossalari 
Gil konining nomi 
Chasov 
Yar 
Drujkovsk 
Yangi 
shveystars
k 
Nikiforovs
k 
Nikolaevs
k 
Quyi 
Uvelsk 
SiO
2
53,0 
61,6 
55,1 
58,8 
62,0 
57,6 
Al
2
O
3
+Ti
O
2
32,6 
24,7 
32,3 
21,7 
24,3 
29,2 
Fe
2
O
3 
1,5 
0,8 
0,8 
9,3 
2,6 
3,0 
CaO
0,6 
0,8 
0,6 
0,6 
0,8 
0,2 
MgO
0,7 
0,7 
0,6 
0,6 
1,0 
0,9 
K
2
O
2,7 
2,9 
2,1 
1,9 
2,5 
- 
Na
2
O
0,3 
0,2 
0,3 
SF 
0,3 
- 
Qizdirilga
nda 
yo’qotishl
ik
8,5 
7,0 
8,1 
6,2 
6,4 
9,5 

---

191 
Olov 
bardoshli
k
1700 
1610 
1700 
1480 
1600 
1560 
Rangi
Oq 
Oq 
Oq 
Qizil 
Sariq 
Kulrang