2 mundarija

 
2. Nafis keramika klassifikastiyasi. 
 
Barcha nafis keramika buyumlari ikki katta gruppaga ajratiladi: 
1. Yumshoq sopolakka ega bo’lgan, g’ovak va etarli darajada pishmagan 
buyumlar; 
2. Sopalagining kesimi qattiq va yaltiroq bo’lgan hamda pishgan buyumlar. 
Birinchi gruppa buyumlari qatoriga quyidagilar kiradi: 
1. Yarim chinni (oshxona buyumi,sanitariya-texnika buyumi va boshqalar);
2. Qattiq fayans - xo’jalik va sanitariya-texnika buyumi, fayansli oblistovka 
maqsadlarida ishlatiluvchi koshinlar; 
3. Tuproqli fayans; 
4. Ohakli fayans; 
5. Rangli va oq sopalakga ega bo’lgan mayolika (xo’jalik buyumi, dekorativ 
buyumlar, oblistovka uchun ishlatiluvchi rangli mozaika, panno va boshqalar); 
6. 
Sanitariya-qurilish 
va 
sanitariya-texnika 
buyumlari 
- 
vannalar, 
umivalniklar, laboratoriya va boshqa maqsadlarda ishlatiladigan rakovinalar. 
12-rasm. Chinni buyumlar. 
 
3. Sun’iy sopol (fayans) buyumlar ishlab chiqarish. 
 
Sopolsozlik qadimiy bo’lib, xalq ustalari uni asrlar davomida o’z mahoratlari 
bilan rivojlantirib kelmoqdalar. Bugungi kunda sopolsozlik san’ati asosida 
yasalgan turli xildagi buyumlarga yangidan jilo berilmoqda. Bu san’at va xo’jalik 
buyumlari 
bilan 
bir 
qatorda 
tarixiy 
obidalar, 
zamonaviy 
uy-joylar, 
inshoatlar,xiyobonlarga chiroy baxsh etmoqda. Endilikda sopolsozlik san’ati 
birinchi bor metro stanstiyalari pardozida ham qo’llanila boshladi. Jumladan, 
Toshkent metropolitenining “Oybek”, “Navoiy” va “Toshkent” stanstiyalariga 
kirib kelgan har bir kishi o’zini ko’rkam qasrga kirib qolgandek his etadi.. 

---

116 
Respublikamiz tarixining o’rta asrga oid sopol yodgorliklarini Farg’ona 
vodiysining Chust va Dalvarzin, Surxandaryo oblastining Sopolitepa va 
Kuchuktepa, Samarqandning Afrosiyob, Xorazm va Toshkentning hunarmandlar 
yashagan dahalaridan topilgan amaliy ashyolar ichida ko’plab uchratish mumkin. 
Bunday sopol idishlar o’zining pishiqligi, naqshning betakrorligi, nafis ishlov 
olinganligi bilan lol qoldiradi. Sopol idishlar AQSh, Angliya, Franstiya, Turkiya, 
Grestiya, Misr muzeylarida madaniyatimizning noyob nusxalari sifatida namoyish 
etilmoqda. 
XIII asrda sopolsozlik inqirozga yuz tutdi. Ammo Temuriylar davlatining 
paydo bo’lishi va taraqqiy etishi natijasida XIV-XVI asrlarda sirli sopol 
buyumlarini ishlab chiqarishga qayta asos solindi. 
XX asrga kelib O’zbekistonda keramika mahsulotlarining barcha turi, shu 
jumladan sopolsozlikning rivojlanishiga katta e’tibor berildi. Respublikamizning 
hamma oblastlarida kulolchilik korxonalari barpo etildi. G’ijduvon, Rishton, Xiva, 
Samarqand, Shahrisabz va Toshkentda mavjud bo’lgan hunarmandchilik 
ustaxonalari qayta jixozlandi va kengaytirildi.
Sopol buyumlari qurilish va sanoat qurilishi materiallari, texnika materiallari 
va maishiy-xo’jalik materiallariga bo’linadi. 
Qurilish va sanoat qurilishi materiallariga devorbop va bezakbop sopol 
buyumlar, kanalizastiya uchun ishlatiladigan sopol quvurlar, sanitariya-qurilish 
sopol buyumlari kiradi. Texnika materiallari esa gal’vanika elementlari qobig’i, 
kimeviy chidamli sopol buyumi, filtrlovchi kovak sopol, nur texnikasi sopoli kabi 
mahsulotlardan tashkil topgan. Maishiy-xo’jalik materiallari va buyumlariga 
sopoldan yasalgan badiiy-dekorativ buyumlari kiradi. 
Sopol turlari. 
Sopol mahsulotlari buyumning kimeviy va mineralogik tarkibiga yoxud 
ishlatiladigan xom ashyo turiga qarab klassifikastiyalanadi. Masalan, ular xom 
ashyo turi va miqdoriga qarab