2. Menejment ob’ekti va sub’ekti Boshqaruvda tizimli yondashuv Tayanch soʻzlar

Mustaqil fan
Boshqaruv	Faoliyat turi, funksiya	Menejment
	Jarayon
	Tashkilotlarni boshqaruvchi kishilar
	Boshqaruv apparati yoki organi

Xar qanday faoliyatning ijobiy natija berishi, eng avvalo, tanlovni toʻgʻri bajara olishga, ma’qul va ishonchli qarorni qabul qila olishga xamda bu qarorning bajarilishini nazorat qila olishga bogʻliq. Masalan, yuqori foyda olish quyidagi uchta jixat boʻyicha toʻgʻri tanlovni va ishchan qaror qabul qilinishini talab qiladi.

Xarajatlar - bu maxsulotni ishlab chiqarish (xizmat koʻrsatish) va uni sotish xamda xodimlarga toʻlash uchun sarflanadigan mablagʻlardir. Xarajatlar tarkibiga:

• 
  maxsulot (xizmat) tannarxi;
  
• 
  ma’muriy xarajatlar;
  
• 
  ijara va foiz toʻlovlari;
  
• 
  ish xaqi;
  
• 
  soliqlar kiradi.
  

Bozor iqtisodiyotida tanlash qoidasi yanada jiddiylashadi. Zero, ishlab chiqarish (xizmat) uchun resurslar toʻgʻri tanlangandagina va ulardan samarali foydalangandagina xarajatlar yuqori foyda keltirishi mumkin.

Naf - bu maxsulot (xizmat) ning ist’emolchilarga qanchalik ijobiy natija keltirishidir. Xaridor xarid qobiliyati doirasida eng nafli molni tanlashga intiladi. Shundagina u qoniqadi. Ammo tovarning nafliligi qancha yuqori boʻlsa, uning narxi xam shuncha baland boʻladi. Bu esa, oʻz navbatida, xaridorning sotib olish qobiliyatini pasaytiradi.

Baxo - bu tovar va xizmatlarning pulda ifodalangan qiymatidir. Baxo ikkita asosiy vazifani bajaradi:

• 
  resurslar iste’molini cheklash imkonini beradi;
  
• 
  ishlab chiqarish uchun turtki boʻlib xizmat qiladi;
  

Ma’lumki, biror ashyo( resurs yoki tovar) qancha kamyob boʻlsa, uning narxi shuncha baland boʻladi va, binobarin, uni sotib olmoqchi boʻlganlar shuncha kam boʻladi. Iqtisodchilar buni narxlarning cheklovchilik samarasi deb ataydilar.

Narxning oshishi ishlab chiqaruvchilar safini koʻpaytirishga, narxning tushishi esa ishlab chiqaruvchilarning kamayishiga, ularning bir qismini bozordan bezdirishga olib keladi. Iqtisodchilar narxlarning bunday ta’sirini ishlab chiqarishga turtki vazifasi deb ataydilar.

Foydaga ta’sir etuvi bu uch unsurning mohiyatini tushungan boshqaruvchigina tanlovni toʻgʻri amalga oshirishi va ishchan qarorni qabul qila olishi mumkin. Boshqarish san’ati va maxorati, ya’ni menejment shundagina namoyon boʻlishi, pirovardda esa yuqori foyda olishga erishilishi mumkin. Shunday qilib, sodda qilib aytganda: