2-Мавзу: Ўзбек халқ мусиқа ижодининг жанри. Мавсумий маросим айтимлари

«Оқ теракми, кўк терак?» - болалар ўйини. Бу ўйинда иштирокчилар бўйи, кучи ва чаққонлигига қараб тенг икки жамоага бўлиниб (ҳар жамоада 10 тадан 20 тагача бола қатнашади). 15–20 м оралиқдаги масофада қўл ушлашиб сафланиб турадилар. Биринчи жа­моа сардори 2-жамоадан бирининг отини айтиб чақиради: Ок. теракми, кук терак! Биздан сизга ким керак?
Иккинчи жамоа: “Сиздан бизга, «фалончи» керак”, - дейди. Шундан сўнг ўша чақирилган бола югуриб келиб рақиб жамоа аъзоларининг қўл ушлашиб турган ерини кўккраги билан узишга уринади. Агар қўллар ушланган жойидан узилиб кетса, рақиб томондаги болалардан хохлаганини ўз жамоаспга олиб кетали, узолмаса ўзи ўша жамоада қоладп. Ўйин шу тариқа навбат билан давом этади. Қайси жамоа­да ўйинчилар қолмаса ўша жамоа ютқазган бўлади.
Бешқарсак. Бешқарсак қарсак–эркаклар давра ўйин-қўшиғи. Ўзбек ва тожик халқлари орасида кенг тарқалган. Са­марқанд, Бухоро, Сурхондарё, Қашқадарё вилоятларида айниқса машхур. Бешқарсакда қарсак ҳамда қийқириқ овозлар ёрдамида ўйин усули ҳосил қилинади. Баъзи таҳминларга кўра, келиб чиқиши зардуштийлик маросимларига бориб тақалади. Навбат билан туркум тарзида ижро этиладиган ўйин ва терма («як қарс», «қўшқарс», «беш қарс»)лардан иборат. Бешқарсак ўйини яқин ўтмишда қишлоқ жойлардаги тўй ва сайилларда 2–3 соат давом этарди. Ҳозир асосан фольклор-этнографик ва ҳаваскор ансамбллар, масалан, Ургутдаги “Бешқарсак” ансамбли дастуридан ўрин олган.
Меҳржон, Меҳргон – кузги тенг кунликда куз байрами сифатида ўтказилган байрам. Милоддан аввалги 1-минг йиллик бошида бундай кузги байрамлар турли жойларда, масалан, Эронда ва бошқа жойларда Меҳржон кўҳна Хоразмда – Чири-руж, Суғдда эса Ним-сарда номи билан машхур бўлган. Ўрта асрларда Меҳргон (Меҳржон) муҳим байрамлардан бири сифа­тида нишонланиб келинган. Баъзи мамлакатларда Меҳргон давлатнинг расмий байрами сифатида ўтказилган. Шу мақсадда давлат ҳазинасидан маблағ ажратилган, совғалар тарқатилган, юртга ош берилган, сайиллар, мусобака-лар, томошалар уюштирилган. Меҳржон қадимда деҳқончилик маданияти билан боғлиқ байрамдир. Мусулмон уламолари бу байрамни зардуштийликка даҳлдор удумлар деб, ўтказилишига қаршилик кўрсатишган. Шу боисдан бўлса керак, Меҳржон байрамини нишонлаш аста-секин тўхтаган.
XX-асрнинг 90-йилларидан Меҳржон дастлаб Тожикистонда, сўнг Ўзбекистонда қайта нишонлана бошланди.