2-mavzu. Xalqaro baholash tadqiqotlar tahlili

...tushunish, foydalanish, mulohaza yuritish hamda munosabat bildirish...
«Tushunish» soʻzi «oʻqib tushunish» atamasining koʻpchilik tomonidan qabul qilingan tushunchasi bilan uzviy bogʻliq boʻlib, bunda oʻqish orqali oʻquvchining avvaldan mavjud bilimi hamda matndan olingan maʻlumotning maʻlum darajada integratsiyasi talab etiladi.
Hatto oʻqishning dastlabki bosqichlarida oʻquvchi belgilarga oid bilimi (masalan, harflarni tanishi) orqali harflardan soʻz yasashi va soʻzlarning maʻnosiga tayangan holda matndan maʻno keltirib chiqarishi zarur boʻladi.
«Foydalanish» soʻzi vazifasi va amalda qoʻllanishiga koʻra maʻlum bir oʻqigan narsamizdan biror maqsadda foydalanishni anglatadi.
PISA – 2018 da «baholash» atamasidan: «Oʻqish aksariyat hollarda maqsadga yoʻnaltirilgan boʻladi», degan fikrni ifodalash uchun foydalanilgan. Shundan kelib chiqib, oʻquvchi matndagi fikrlar va muallif nuqtayi nazarining aniqligini hamda matnning oʻquvchi maqsadiga mos kelishini shu kabi omillar asosida baholashi kerak boʻladi.
«Mulohaza yuritish» shuni anglatadiki, bunda oʻquvchilar matn bilan ishlayotgan vaqtda oʻzlarining shaxsiy fikrlari va tajribalaridan foydalanishadi. Har bir oʻqish harakati mulohazani talab qiladi, yaʻni oʻquvchilar matndagi maʻlumotlarni tashqi maʻlumotlar bilan bogʻlaydi va tahlil qiladi.
Ayni vaqtda aniq bosqichlarda va asta-sekinlik bilan oʻquvchining matn boʻyicha mulohazalari dunyo haqidagi tushunchalarini oʻzgartirishi mumkin. Mulohaza yuritish oʻquvchilardan matn mazmunini tushunish, oʻzlarining mavjud bilimi va tushunchalarini amalda tatbiq qilish yoki matn shakli va tuzilishi xususida fikr yuritishni talab etadi.
Taʻrifdagi mana shu «tushunish», «foydalanish», «baholash» va «mulohaza yuritish» koʻnikmalarining har biri muhim hisoblanadi, ammo ularning hech biri oʻqish savodxonligi taʻrifini toʻliq tavsiflash uchun yetarli emas.
...мatnlar...
«Matn» jumlasi yozilish shakliga koʻra qoʻlyozma, nashr etilgan yoki elektron shaklda boʻladi. Matnlar, shuningdek, koʻrgazma vositalari, jumladan, diagrammalar, rasmlar, xaritalar, jadvallar, grafiklar va komikslarni ham qamrab oladi.
Chop etilgan matnlardan farqli ravishda, dinamik matnlar boshqacharoq yondashuvlarni talab qiladi va bunday matnlar bilan ishlash uchun oʻquvchilar oʻzlarining shaxsiy yondashuvlarini yaratishlari lozim boʻladi.
«Matnlar» atamasi oʻzining yozuv tili bilan bogʻliqligi, adabiy va maʻlumot olishga doir oʻqish bilan osongina bogʻlana olganligi sababli «maʻlumot» atamasi oʻrniga tanlangan.