2-mavzu: Nutq uslublari. Badiiy uslub

2-mavzu: Nutq uslublari. Badiiy uslub

Rejasi:

1.Uslub turlari haqida ma’lumot
2. Og‘zaki va yozma uslubning xususiyatlari
3.Badiiy uslub


1.Uslub turlari haqida ma’lumot
Uslub arabcha so‘z bo‘lib, tartib, sistema demakdir. O‘zbek tilida bu so‘z ma’nosining qamrovi asliga nisbatan bir qadar kengroq bo‘lib, “biror faoliyatni bajarishdagi, boshqarishdagi o‘ziga xos yo‘l” yoki “biror narsa yoki hodisa uchun xos bo‘lgan xususiyatlar” kabi ma’nolari ham mavjud. Tilshunoslikda “uslub” atamasi zamirida tilning alohida ma’no anglatish va ifodalash maqsadlariga xizmat qiluvchi fonetik, leksik, sintaktik va frazeologik vositalari tushuniladi.
Stilistika fikr va emotsiyalarni bildirishda tilning turli vositalaridan saylab foydalanish yo’llarini o’rgatadi. Demak, stil fikr va hodisalarni shunga mos vositalar orqali ifodalash yo’lidir.
Stilistika so’zi yunoncha stylos (uchi o’tkir qilingan tuyoqcha) so’zidan yasalgan. Grek mirzo (hattot)lari shu stilos-maxsus tayoqcha bilan sirti mum bilan qoplangan taxtachalarga xat yozganlar. Bu tayoqcha ma`qul bo’lmagan ifodalarni o’chirib, yangisini-yaxshisini yozish imkonini bergan. Stil so’zining arabchadan o’zlashgan sinonimi uslubdir.
Qadimgi greklarda hattotlar suyakdan yasalgan uchli tayoqcha yordamida sirli mum bilan qoplangan shoxchalarga xat yozganlar. Bu tayoqcha ma`qul bo’lmagan ayrim ifodalarni o’chirib tashlab, o’rniga yaxshirog’ini yozishga imkoniyat bergan. Anashu tayoqcha «stilos» deb atalgan stilos so’zi ish so’zidan kelib chiqqan bo’lib, nutqimizda uning arabchadan o’zlashgan sinonimi «uslub» so’zi qo’llanadi. Uslub so’zi o’zbek tilida quyidagi ma`no va tushunchalarni ifodalaydi:

1. 
   Biror yozuvchi yoki badiiy asarlarning til xususiyatlarini o’rganuvchi soha: Oybek uslubi «Navoiy» romanining tili va uslibi.
   
2. 
   San`atkor ijodining yoki ma`lum davr san`ati va adabiyotining o’ziga xos belgilari, xususiyatlari yig’indisi, doston uslubi, romantik uslub.
   
3. 
   Sintaksis va umuman adabiy til normalariga mos nutq ko’rilishi: Sodda, ravon uslub; dag’al, g’aliz uslub;
   
4. 
   Ish-harakat, faoliyatning o’ziga xos xususiyatlari: rahbarlik uslubi, suvda suzish uslubi, gapirish uslubi.
   

Uslub - so’zlovchi va yozuvchining ifodalanayotgan fikrga, voqea, hodisaga shaxsiy munosabatidir. Shu yo’l bilan ayni bir jumlada qo’shimcha sub’ektiv (modal) mazmun ham ifodalanadi. Nutq uslublari besh xil: so’zlashuv, rasmiy, ilmiy, ommaviy, badiiy uslub.