2-мавзу. Молиянинг моҳияти ва функциялари. Молиянинг ижтимоий-иқтисодий моҳияти

Молиянинг турлари. Молиянинг моддий асосини пул айланиши ташкил килади.Пул айланишининг икки хил тури мавжуд:Накд пул айланмаси;Накд пулсиз айланмалар.Молия ўзига хос тарихий категория ҳисобланади. Маълумки, пулнинг вужудга келиши ва аҳамияти инсониятнинг буюк кашфиётларидан бири МОЛИЯ –давлатнинг ўз функция ва вазифаларини бажариши ҳамда кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш шартларини таъминлаш мақсадида марказлашган ва марказлашмаган пул фондларининг шакллантирилиши, тақсимланилиши ва фойдаланилиши билан боғлиқ иқтисодий муносабатлар мажмуидир.
ҳисобланади. Кишилик цивилизациясининг дастлабки даврларидаёқ пул пайдо бўлди, товар-пулмуносабатлари юзага келди ва ривожланди, давлатлар шаклланди. Аммо, нима учун молия ўрта арсларда пайдо бўлди деган қонуниятли савол юзага келиши табиийдир. Бу даврда молия юзага келишининг объектив шарт-шароитларини қуйидагича изоҳлаш мумкин:1. Ўша даврларда қатор давлатларда ички зиддиятлар ва муаммолар пайдо бўла бошладики, уларни ҳал қилиш учун давлат йирик миқдордаги пул маблағларига эҳтиёж сеза бошлади.2. Ўша даврларда пул фондларини шакллантириш ва ундан фойдаланиш тизимли хусусиятга эга бўла бошлади. Ўша даврлардаёқ, ҳаражатларнинг тўрт тури амал қила бошлаган эди: ҳарбий харажатлар, иқтисодиёт харажатлари, ижтимоий соҳа харажатлари ва бошқарув харажатлари.3. Ўша даврда солиқ тўловларини ундиришнинг пул шакли устувор тарзда ривожланаётган эди
Уй хўжалиги молияси. Уй хўжаликлари молияси27.1. Молия муносабатларининг умумий тизимида уй хўжаликлари молиясиУй-хўжаликлари молияси ҳар бир давлат молия тизимининг ажралмас таркибий қисми (элементи) ҳисобланади. Бозор муносабатлари тизимида уй хўжаликларининг молиявий аҳамияти унинг иқтисодий жиҳатдан нимага мўлжалланганлиги билан белгиланади. Бир томондан, уй хўжаликлари ишлаб чиқариш омилларининг (меҳнат, ер, капитал, тадбиркорлик қобилияти ва бошқаларнинг) хусусий эгалари ҳисобланади ва худди шу асосда ўзларининг даромадлар манбалари ва молиявий тушилмаларини шакллантиради. Бошқа бир томондан эса, уй хўжаликлари иқтисодиётда товарлар ва хизматларни истеъмол қилувчилар сифатида майдонга чиқади ва демак, бозор талабини белгилаб (аниқлаб) беради. Бир вақтнинг ўзида, уй хўжаликлари жамият ялпи даромадининг бир қисмини жамғаради, реал ва молиявий активларни сотиб олиш орқали молиявий резервларни яратишда иштирок этади, солиқ тўловлари орқали эса давлатнинг марказлаштирилган молиявий фондларини шакллантиришда катта (муҳим) роль ўйнайди.