2-mavzu. Moddiy nuqta dinamikasi. Tabiatdagi kuchlari va ularning xususiyatlari

Massa jismning inersiya o‘lchovidir
. Bir xil ta’sir 
tufayli jism massasi katta bo‘lsa inersiyasi ham katta bo‘ladi, jism massasi kichik bo‘lsa 
inersiyasi ham kichik bo‘ladi. 
Jismning massasini biror ixtiyoriy tanlab olingan etalon jismning massasiga solishtirish 
bilan aniqlanadi. Xalqaro kelishuvga muvofiq bunday etalon sifatida Parijda saqlanadigan 
platinairidiy qotishmasidan tayyorlangan silindir olingan, uning massasi kilogramm massa (kg) 
deyiladi. 
Massa 
m
harfi 
bilan belgilanadi va 
massa birligi 1 kg
deb qabul qilingan. 1sm
3
distillangan suvning 4 
0
C dagi massasi 1 g ga teng. 
Kuzatishlarning ko‘rsatishicha, jismga ko‘rsatilayotgan ta’sir bu jismning tezlanish olishi 
tarzidagina emas, balki jismning deformatsiyalanishi shaklida ham namoyon bo‘lishi mumkin. 
Masalan, devorga urilgan o‘q devorga tezlanish bermasada, lekin devorda chuqurcha hosil qiladi, 
ya’ni o‘q ham, devor ham deformatsiyalanadi va issiqlik miqdorining ajralishi kuzatiladi. 
Umuman, jismga beriladigan ta’sirni 
kuch
deb ataladigan kattalik bilan ifodalanadi va 
uning miqdori jism erishadigan tezlanish yoki deformatsiya bilan aniqlanadi.