2-mavzu: Insoniyatning paydo bo’lishi va qadimiy gominidlar (2 soat)

Жамият тараққиѐтинин цивилизацион кўриниши.
Фан
Ижтимоий

Меҳнат
воситалари
Эҳтиѐжлар
ва талаблар
Инсон, оила, халқ
Ишлаб чиқаришнинг умумий-технологик манбаи
Ишлаб чиқаришнинг иқтисодий манбалари
Қайта ишлаб чиқариш тизими
Хусусий мулк турлари ва шакллари
Савдо-сотиқ ва ўзаро алмашув
Сиѐсий
Маданият
Билим
қобилият
Билимлар
Маҳорат ѐки ишбилармонлик
Хоҳиш ва истаклар
эркинликлар
Ишлаб чиқариш
манбалари
Меҳнат
қуроллари
Ер ости ва ер усти бойликлари
Табиий жойлашув ва шарт-шароитлар
Ишлаб чиқаришнинг ташкил этилиши
Ижтимоий-сиѐсий муносабатлари
Этник
Давлат бошқаруви
Ҳуқуқий
Маданий муносабатлари
Одоб ва ахлоқ
Мафкура ва дин
Энг қадимги одамлар ўзларининг ривожланиш босқичларида меҳнат қуролларининг турларини кўпайтириб ва сифатини яхшилаб борганлар. 33

Натижада уларнинг турмуш тарзида, жисмоний кўринишида ўзгаришлар бўлиб борган. Шунингдек, мия ҳажми ҳам ўзгариб борган. Ўрта тош асридаги турли сабабларга кўра, биринчи навбатда тинимсиз меҳнат жараѐнида инсон тафаккурининг ривожланиши натижасида неандертал қиѐфасидаги одамлар ҳозирги қиѐфали одамларга айлана бордилар. Улар жисмоний ва ақлий жиҳатдан камол топиб, ҳозирги қиѐфадаги кишилар вужудга келди ва шу билан антропогенез жараѐни ниҳоясига етди. Одамнинг пайдо бўлиши ердаги энг буюк ҳодисалардан бири бўлиб, у дастлаб тошдан оддий тўқмоқ ясаган бўлса, узлуксиз меҳнат, тинимсиз интилиш натижасида юксак маданият яратиш даажасига етиб келди.
Антропогенез жараѐнида меҳнатнинг ўзгартирувчанлик моҳиятини археологияга оид турли-туман манбалар тасдиқлайди. Турли даврларга оид моддий маданиятнинг алмашиши ҳамда янги асосларда ривожланиши моддий манбаларнинг ташқи кўринишидан ҳам аниқланади. Кўп минг йиллар давомида ривожланган тарихий жараѐнлар - одам ва жамият
0 ‘zbekistonda arxeologiyaning fan sifatida shakllanishi uzoq
tarixiy jarayonni o‘zida qamraydi. 0 ‘zbekistonning arxeologik jihatdan
6‘rganilish tarixini 3 davrga bo‘lish mumkin:
Birinchi davri XIX asrning ikkinchi yarmidan 1917 yilgacha
davom etgan. Bunda Rossiya Turkiston sharoitlarini o‘rganish uchun
dastlab turli ekspeditsiyalar yuborgan. Ular 0 ‘zbekistonning tarixiy
yodgorliklari to‘g‘risida ham ma’lumotlarni to‘plaganlar. Bu to‘plangan
ma’lumotlar fransuz va nemis tillariga tarjima qilingan va ularda
0 ‘zbekiston tarixi va me’moriy obidalari haqida fikrlar bildirilgan.
XIX asrning ikkinchi yarmida O'rta Osiyo Rossiyaning mustamlakasiga
aylangach, moddiy yodgorliklarni o‘rganishga kirishdi.
V.V.Bartold, V.A.Jukovskiy, N.I.Veselovskiy kabi sharqshunos
olimlar hamda A.L.Kun, P.I.Lerx, V.L.Vyatkin, I.T.Poslovskiy,
N.P.Ostroumov va boshqa havaskorlar 0 ‘rta Osiyo arxeologiyasi va
tarixini o‘rgandilar.
0 ‘zbekiston hududida ibtidoiy odamlar yashaganliklarini 1870 yilda
Toshkentdan va Afrosiyob yonidan topilgan nukleus (tosh o‘zagi), tosh
qirgich, tosh bolg'aga o‘xshash buyumlar orqali isbotlangan.
1895 yilda V.V. Bartold rahbarligida Turkiston havaskor-arxeologlar
to‘garagi tashkil etildi, u 1917 yilgacha faoliyat ko‘rsatdi.
To'garak dastlab Ashxabodda tashkil qilinib, keyinchalik Samarqandga
12
ko'chirilgan. To‘garakga turli kasb egalari a ’zo bo‘Igan. Ular o ‘lkadagi
arxeologik yodgorliklami o ‘rganish ishiga e’tibor berganlar.
1896 yilda Toshkentda to‘garak muzeyi tashkil qilindi. Uning rahbari
N.P.Ostroumov boMgan. To‘garakda mahalliy havaskorlardan Akrom
Polvon Asqarov, Mirza Buharov, Mirza Abdulin, Xafiz, I.Mirmuhamedovlar
faol ishtirok qilganlar. To‘garak a ’zolari turli hududlardan
arxeologik materiallar to‘plaganlar.