2-mavzu: Insoniyatning paydo bo’lishi va qadimiy gominidlar (2 soat)

2-mavzu: Insoniyatning paydo bo’lishi va qadimiy gominidlar (2 soat)

Reja

1. 
   Odamzodning paydo bo’lishi to’g’risidagi monostentristik va polistentristik qarashlar
   
2. 
   Odamzodning paydo bo’lishi to’g’risidagi ilmiy yondashuv
   
3. 
   Qadimiy gominidlarga oid topilmalar
   

Antropogenez-yunoncha “antropos”-odam, “genezis”- rivojlanish deb yuritiladi.

1. 
   Diniy qarash.
   
2. 
   Dunyoviy qarashdir.
   

1959 yilda Amerikalik olimlar tomonidan Sharqiy Afrikadagi Olduvay daryosida topilgan.
Tanzaniyaning Zinj nomli qishlog’idan tonilgani uchun uni shu nom bilan Zinjan Trop odami deb ataladi.
Zinjantrop topilgan biologik qatlamning sanasi 1,5 – 2 million yil deb taxmin qilinmoqda. Indoneziyadagi Yava orolida 1890 yil ptekantrop deb nomlaganlar. Yunoncha maymun odam
sinomtrop Xitoy odami deb nomlangan. Sinatroplar o’tkir qirrali tosh qirollardan va tabiiy olovdan foydalanganlar. 600-500 million yillar ilgari yashagan
1927 йилда Пекин шаҳри яқинидан канадалик олим Д. Блэк топган синантроп хам хитой одамлари энг қадимги одамлар — архантроплар ҳисобланади, деган фикрни тасдиқлади. Синант-роплар питекантропларга нисбатан анча ривожланган бўлиб, улар ҳозирги давримиздан 400—500 минг йил илгари яшаган.
Хитой олими By 1963 йилда Хуанхэ дарёси ўрта оқими ҳав-засидаги Ландяндан топган қазилма одам қолдиғини ҳам ар-хантропларга киритиш мумкин. Олимларнинг фикрича, Ландян архантропи синантропга нисбатан ҳам қадимийроқ экан. Энг қадимги қазилма одамларнинг қолдиқлари Европада Германия-нинг Гейдельберг, Венгриянинг Будапешт шах.арлари яқинидан
“Ishbilarmon odam” vakillari zinjantrop va avstrolopitek (lotincha janub odami) bundan 3-2 million yillar oldin yashaganlar.
O’rta paleolit davrida millotdan avval 100-40 ming yilliklar davrida yashagan odamlarni ptiekantroplar deb atalgan. Germaniyadan Neandertal vodiysidan topilgani uchun shu joy nomi bilan atalgan.
1956 yilda Germaniyaning Dyussel Dorf shaxri yaqinidagi neandertal g’oridagi yer qazish ishlari vaqtida bosh suyak qopqogi va odam skeletining bir necha suyaklari topilib nemis olimi, Orientologi Verxov skeletning topilgan bo’laklari iptidoiy odamga tegishli bo’lmay balki hozirgi zamon odamiga tegishli deb e’lon kildi va suyaklarning tuzilish xususiyatlarini esa alkogolizm va zaxm kasalligi okibatida deb tushuntirdi
Qrimda Sinferopol shaxridan 25 km sharqroqda Qiyikkoba g'oridan 1924 yilda G.A.Bonch – Osmolovskiy tomonidan topilgan.
Gorilla 600 dan to 685 sm³ gacha.
Pitekantrop 800 dan to 900 sm³
Sinantrop 1000 dan to 110 sm³
Neandertal 110 dan to 1600 sm³
Hozirgi zamon odami 1200-1700 sm³.
“Aql-idrokli” deb atalgan odamlar, dastlab O’rta yer, Qora, Kasbiy dengiz va unga tutash bo’lgan joylarda yashagan bo’lib, shu erdan Markaziy Sharqiy, Janubiy-Sharqiy Osiyoga, Sharqiy-Janubiy Afrikaga, G’arbiy va Janubiy Yevropaga tarqalganlar.
Neontroplar tarqalgan joylar shartli ravishda quyidagi geografik o’lkalarga bo’linadi.

1. 
   Yevropa muzlik o’lkasi.
   
2. 
   O’rta yer dengiz o’lkasi.
   
3. 
   Janubiy Afrika o’lkasi.
   
4. 
   Sibir-mug’ul o’lkasi.
   
5. 
   Xind-ximolay o’lkasi.
   

1.3.1891-1894 yillarda Gollandiyalik olim, vrast E. Dyubua tomonidan Indoneziyaning Yava orollaridan ibtidoiy ajdodlarimizning suyak qoldiqlari topib o’rganiladi va bu topilma fanga pitekantrop nomi ostida kiritiladi. 1936 yilda xuddi shu Yava orolidan pitekantrop bolasining tana suyaklari qoldiqlari topib o’rganiladi.
Kasallikni davolash uchun o’sha zamonning o’ziga xos sodda tabobati bo’lib, davolashda o’simliklar, mevalar, hayvonlar, mineral jismlardan foydalanganlar. Shuningdek, silash, uqalash usuli bilan ba’zi kasalliklarni davolaganlar va folbinlik, sehrgarlik va jodugarlik usullaridan ham foydalanganlar.
Ibtidoiy odamlar tabiatni, iqlimni sharoitdan kelib chiqib kuzatishi asosida ob-havoni oldindan aytib berish qobiliyati paydo bo’ladi. Tarbiya ham mehnat va turmush bilan chambarchas bog’liq bo’lib, odat va udumlar asosiy ahamiyat kasb etgan.
Ibtidoiy san’at ham odamning mehnat faoliyati bilan uyg’un holda vujudga kelgan.
1) Suyak, tosh parchasi, shoh, qulolchilik buyumlariga chizilgan belgilar, odam, hayvon va har xil narsalarning tasvirlari.
2)g’or devorlarga har xil ranglar bilan ishlangan hayvon, odam va buyumlar tasviri. Ularda ov, mehnat, jang va boshqa manzaralar tasvirlangan. Bunday tasvirlar Turon, Sahroi Kabr, Markaziy Osiyo, g’arbiy Evropada ko’plab uchraydi.
3) Qoya toshlarga o’yib, chizib, ishqalash usuli bilan ishlangan tasvirlarda hayvon, buyum, qurollar va ibtidoiy kishilarning kun dalik mehnati bilan bog’liq manzaralar o’rin olgan. Qoya tosh tasvirlari Osiyo, Afrika va Yevropada ko’p uchraydi.
1.2. АНТРОПОГЕНЕЗ —ОДАМНИНГ ПАЙДО БУЛИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ
Библия‖ таълимотига кўра, одамзот худо томнидан 7 минг йил илгари қизил лойдан‖ яратилган. Муқаддас Қуръони Каримда эса одамнинг лойдан яратилиб Оллоҳнинг иродаси билан унга жон ато этилгани таъкидланади. Зардуштийлик динида ҳам шунга ўхшаш ривоятлар мавжуд. Инсониятнинг илк вакиллари сифатида ―Библия‖да Адам ва Ева, Қуръони Каримда Одам ато ва Момо ҳаво, зардўштийликда эса Ийим номлари келтирилади.
Илмий адабиѐтларда антропогенез жараѐни қуйидаги тўртта босқичга бўлиб ўрганилади:
1. Одамнинг илк аждодлари.
2. Энг қадимги одамлар.
3. Қадимги одамлар.
4. Ҳозирги қиѐфадаги одамлар.
Олимларнинг илмий фаразларига кўра, биз яшаб турган Она ер беш миллиард йил муқаддам пайдо бўлиб, дастлаб унда ҳеч қандай ҳаёт бўлмаган. Ер тарихи геологик жиҳатдан архей, палеозой, мезозой ва кайнозой эраларига бўлинади.