2-mavzu: inson va tabiiy lahdshaftlar mashg’ulot rejasi

2-MAVZU: INSON VA TABIIY LAHDSHAFTLAR
MASHG’ULOT REJASI:
1. Tabiiy landshaft turlarini aniqlash.
2. Tabiiy landshaftlarga insonning ta’sirini baholash.
3. Antropogen landshaftlarning paydo bo’lishini izohlash.
4. Tabiiy landshaftlarni muhofaza qilish tadbirlarini ishlab chiqish.
1. Tabiiy landshaft turlarini aniqlash.
2. Tabiiy landshaftlarga insonning ta’sirini baholash.
3. Antropogen landshaftlarning paydo bo’lishini izohlash.
4. Tabiiy landshaftlarni muhofaza qilish tadbirlarini ishlab chiqish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi:
1. Talimiy maqsadi: Inson va tabiiy landshaftlarning o’zaro aloqasini o’rganish.
2. Tarbiyaviy maqsadi: Talabalarni tabiiy landshaftlarni muhofaza qilish va to’g’ri foydalanishga o’rgatish.
3. Rivojlantiruvchi maqsadi: Talabalarda tabiiy landshaftlarning muhofazasi boyicha bilimlarini oshirishda adabiyotlar bilan ishlash malaka va ko’nikmasini hosil qilish.
Kerakli material va jihozlar: Tabiiy landshaftlarni aks ettiruvchi rasmlar, jadvallar, o’simlik gerbariylari, o’simlik aniqlagichi.


Nazariy material: Landshaft muhitning tabiiy taraqqiyoti davomida vujudga kergan o’zaro ichki aloqalar va birliklariga ko’ra boshqa joylardan farq qiladigan tabiiy chegaralariga ega bo’lgan tabiiy-territorial kompleksdir.
Landshaftning tabiiy komponentlari – relef, tog’ jinsi, yer osti va yer usti suvlari, tuproqlar, iqlim, tirik organizmlar va ularning o’zaro bog’liqligi.
Qizilqum qorako’l qoylari boqiladigan yirik yaylov bo’libgina qolmay, endilikda noyob xazinalar makoni, geologik qidiruv ishlari maydoni, katta shaharlar qurilayotgan yirik gidrotexnik inshootlar bunyod etilayotgan ulkan qurilish maydoni sifatida tanilmoqda. Qizilqumda minglab quduqlar qazib suv bilan ta’minlangan yaylovlar maydoni kengaymoqda.
Yaylovlardan oqilona foydalanmaslik, ularda giyohlarning tabiiy usulda qayta tiklanish qobilyatlariga nisbatan ko’p miqdorda qoy boqish, yaylovlarni fitomelioratsiya va agrofitotsenozlar tashkil qilish ishlarini amalga oshirmaslik mavjud potentsial mahsuldorlikni kamaytirib yubormoqda.
Keyingi 10 yil mobaynida 120 ming gektar harakatdagi qum o’zlashtirildi. 30 ming gektar erda mexanik to’siqlar o’zlashtirildi. Yaylovlarda qandim, cherkez kabi qumni mustahkamlovchi o’simliklar ekildi.
Tog’-o’rmon landshaftlari dengiz sathidan 800-2800 m. gacha bo’lgan balandliklardagi tog’ oldi chala cho’llari, tog’ o’rmon archazorlari, sub alp va alp o’tloqzorlari biotsenozlariga ajratiladi.
O’zbekiston o’rmonlar ikki guruhga ajratiladi: yonbag’irlardagi o’rmonlar va vodiy o’rmonlari.
Tog’ biotsenozi uchun ba’zi qushlar – oq qanotli qizilishton, zag’izg’on, chug’urchuq, buxoro chittagi, qumri, jannat quyruq, qora qarg’a, vahmaqush, sutemizuvchilardan – bo’rsiq, yovvoyi cho’chqa, o’rmon olmaxoni, sudralib yuruvchilardan – Ximolay agamasi, O’rta Osiyo qora iloni va qalqontumshuqlar xarakterlidir.

№