2-Mavzu. Ekologik barqaror rivojlanish kontseptsiyasi. Ishlab chiqarishni joylashtirish va rivojlantirishda ekologik omillarning roli Eksternallar. Iqlim o‘zgarishlari muammosi. Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish turlari va uning hozirgi

Atmosfera resurslarining asosiy ko‘rsatkichlari va baholashning ahamiyati.
Atmosfera bilan mintaqaviy tabiiy, ishlab chiqarish, ijtimoiy tizimlar o‘rtasida qarama-qarshi yo’nalishdagi aloqalar mavjud. Atmosferaning holati bu tizimlarning holati va ishlashiga bog‘liqdir ( litosfera yuzasi holati, sanoat-qishloq xo‘jaligi va kommunal xo‘jalik chiqindilari). Bunday ta’sir yerning issiqlik balansiga, jonli tabiatga, namlik aylanishi, biologik modda aylanishi kabi boshqa jarayonlarga 84 katta ta’sir ko‘rsatadi.
Chiqindilar hajmi va ularning zarari qancha ko‘p bo‘lsa, havo harakati qanchalik sekin bo‘lsa, yog‘in miqdori qancha kam bo‘lsa, atmosferada zararli moddalar shunchalik ko‘p to‘planadi. Shunga mos ravishda tabiiy, ishlab chiqarish va ijtimoiy tizimlarga ta’siri ham ko‘p bo‘ladi.
Atmosfera havosining ifloslanishini baholash uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi: hamma ifloslantiruvchi manbalardan atmosferaga chiqariladigan moddalar hajmi, chiqarilayotgan moddalarning ushlab qolinganlarining salmog‘i, ushlab qolingan moddalarning zararsizlantirish salmog‘i, atmosferadagi zararli moddalarning ruxsat yetilgan me’yoriga nisbati, zararli moddalarning tarkibi.
Bu ko‘rsatkichlarning hammasini umumiy hisoblash, ingredientlar bo‘yicha hisoblashni shaharlar, qishloqlar, ma’muriy tumanlar bo‘yicha amalga oshirish lozim.
Atmosfera havosidan foydalanishning iqtisodiy samaradorligini aniqlash.
Atmosfera havosini iqtisodiy baholash havoning ifloslanishidan yuzaga keladigan zararni, ya’ni havo havzasidan foydalanish natijasiga ko‘ra aniqlanadi. Zarar o‘lchami tabiiy ishlab chiqarish, ijtimoiy tizimlarda ifloslangan havoning ta’siri bo‘yicha aniqlanadi.
Buning uchun turli tabiiy iqtisodiy sharoitlarda havoning ifloslanish darajasi va unda ifloslantiruvchi moddalarning tarkibi hisobga olinib, tabiiy ishlab chiqarish ijtimoiy tizimlar uchun normativlar ishlab chiqaradi va iqtisodiy amaliyotdagi ko‘rsatkichlar normativlar 85 bilan zararni taqqoslash asosida aniqlanadi.
Havo havzasini iqtisodiy baholash bir nechta mezonlar bo‘yicha amalga oshiriladi:
1) yer shari atmosferasi uchun,
2) alohida mintaqalar uchun,
3) alohida mamlakatlar uchun,
4) kichik hududlar uchun.
Atmosfera havosining iqtisodiy samaradorligini aniqlash kichik hududlar bo‘yicha amalga oshirilganda samaraliroq hisoblanadi, lekin global atmosfera muammolari yer shari atmosferasi uchun amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Chunki atmosfera havosi doimo harakatda va undagi chiqindilar ham birgalikda harakatlanadi. Masalan, ozon qatlamining yemirilishi, issiqlik samaradorligining ortishi, iqlim o‘zgarishlari kabi muammolar butun yer shari atmosferasiga tegishlidir.