2-Mavzu: Bozorni segmentlashtirish va demografik tahlil Reja

Tug‘ilish - ushbu davrdagi 1000 kishiga to‘g‘ri keluvchi tirik tug‘ilgan bolalar soni bilan ifodalanadi.
Fertillik (fertillikning mutloq darajasi) - 1000 ta ayolga (15 yoshdan 44 yoshgacha) to‘g‘ri keluvchi tirik tug‘ilgan bolalar soni bilan ifodalanadi. Fertillik ayrim hollarda maxsus yoshlar uchun (masalan, 30 yoshdan 39 yoshgacha bo‘lgan ayollar uchun) belgilanadi. Bu narsa vaqt bo‘yicha taqqoslashni engillashtirish yoki turli yoshdagi fertillikdagi farqni ko‘rish uchun amalga oshiriladi.
Fertillik darajasi - bir xil yoshdagi ayollar tomonidan tug‘ilgan bolalaning jami soni bilan ifodalanadi. 1910 yilda 50-54 yoshdagi ayollarning fertillik darajasi 4,1 ga teng bo‘lgan, 1990 yilda esa bu ko‘rsatkich 3,0 ga teng bo‘lgan va keyingi yillarda bu ko‘rsatkichning kamayishi kuzatilmoqda.
Absolyut fertillik - ushbu yildagi ma’lum yosh uchun tug‘ilish darajasiga nisbatan ayollar hayotining tug‘ish mumkin bo‘lgan davridagi tug‘ilishi mumkin bo‘lgan bolalarning o‘rtacha soni bilan ifodalanadi.
Ushbu kattalik sun’iy kattalik bo‘lib, murakkab ko‘rinadi lekin tug‘ilishni ifodalovchi foydali kattalik hisoblanadi, chunki hozirgi vaqtda ayollar qancha farzandga ega degan savolga javob beradi. Ko‘pchilik rivojlanayotgan malakatlarda foydali kattalik ko‘rsatkichi 6 ga teng, AQSH da esa bu ko‘rsatkich 1,8 ga tengdir. Evropada va bir qator rivojlangan malakatlarda fertillikning absolyut darajasi ancha pastdir. Tug‘ilish me’yori fertillik darajasi bilan bir xil bo‘lib u 2,1 ga tengdir. Tug‘ilish me’yori tug‘ish mumkin bo‘lgan davrdagi o‘rtacha bitta ayolga to‘g‘ri keladigan bolalar sonini ifodalaydi va u bolalar o‘limini e’tiborga olgan holda aholini o‘rnini to‘ldirishni ta’minlaydi.
Eng yuqori tug‘ilish 1000 kishiga 52 ta Keniyada va eng kam tug‘ilish 1000 kishiga 10 kishi Daniyada hisoblanadi. Daniyada aholi yildan-yilga kamayib bormoqda.
Tug‘ilishni tabiiy ko‘payish bilan yanglishtirmaslik lozim. Tabiiy ko‘payish ushbu davrdagi tug‘ilishlarning o‘limlardan yuqori bo‘lishini anglatadi. Muhim ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib o‘sish hisoblanadi va u tabiiy ko‘payish hamda asosiy aholiga nisbatan foizlarda ifodalangan sof migratsiya natijasida yuzaga keladi.