2-Mavzu: Bozorni segmentlashtirish va demografik tahlil Reja

Segmentlashtirishning zaruriyati kishilarning bir-biridan farq qilishi natijasida kelib chiqadi. Agar barcha kishilar bir xil xohishga va xulq-atvorga ega bo‘lganlarida bozorni segmentlashtirishga bo‘lgan ehtiyoj yo‘qolar edi va hamma bir xil mahsulotlarni iste’mol qilar edi.
Biroq kishilar bir-biridan motivatsiya, ehtiyojlar xarid qilishda qaror qabul qilish jarayoni va xulq atvorlaridagi o‘ziga xosliklar bilan farq qiladi. Shu sababli yakka buyurtma asosida ishlab chiqarilgan tovar ideal tovar hisoblanadi. Bunday tovarlar yoki xizmatlar seriyali tovarlardan ancha qimmat turadi, ishlab chiqarish uchun ko‘p vaqt va kuchni talab qiladi, hamda ommaviy bozorni o‘rnini almashtira olmaydi. Marketingning samarali dasturlari uchun odatda segmentlashtirish va ommaviy marketing orasidagi holat talab qilinadi. Bozorni tadqiq qilishning maqsadi bo‘lib, iste’molchilar xulq-atvoridagi o‘zgarishlarni o‘rganish, kishilarni bir jinsli guruhlarga (segmentlarga) ajratish hisoblanadi. Ushbu holat segmentlar orasidagi farqni maksimallashtirish sharoitida segmentning har bir vakili o‘rtasidagi xulq-atvordagi farqlarni minimumga keltirishga imkonini beradi.
Industrial rivojlangan mamlakatlarda ommaviy bozorlar kam miqdorda qolgan, biroq u erda o‘lchamlari bir-biridan farq qiladigan ko‘plab segmentlar mavjuddir. Bu holat quyida keltirilgan bir necha omillar bilan belgilanadi:
1. To‘kin-sochinlik. Ushbu omil iste’molchilarga ularning individual didlari va xulq-atvoriga ko‘ra tovarlarni tanlash imkonini beradi.
2. Iste’molchilarni murakkab tahlili va ma’lumotlar bazasining mavjudligi. Ushbu omil mahsulotlarni ishlab chiquvchilar va marketing strateglarga qaror qabul qilishi usullari xulq-atvordagi farqlarni tushunishga yordam beradi.
3. Uncha ko‘p bo‘lmagan tovar partiyalarini buyurtma asosida ishlab chiqarish. Ushbu omil ishlab chiqarish jarayoni ustidan kompyuter nazoratini amalga oshirish va bahoni oshirmasdan mayda seriyali ishlab chiqarishni tashkil etish imkonini beradi.
4. Taqsimotning yangi shakllari. Ushbu omil ko‘p kanalli chakana savdoda innovatsiyalarni ta’minlaydi, masalan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri marketing taqsimotni bozor segmentlari to‘g‘risidagi kompyuter ma’lumotlar bezasi bilan yaqindan bog‘lash imkonini beradi.
Segmentlashtirish rentabellikni oshirishning muhim vositasi bo‘lib hisoblanadi. Foydaning oshishi baho iste’molchiga oqilona bo‘lganda omalga oshadi. Masalan, kompyuter dasturini bir qator foydalanuvchilarning maxsus ehtiyojlariga moslashtirish mumkin.
Agar moslashtirish qimmatga tushsa, lekin ayrim foydalanuvchilar yaratilgan dastur uchun yuzlab yoki minglab dollarlar to‘lashga tayyor bo‘lsalar standart mahsulotning bahosiga nisbatan ushbu mahsulot bahosining o‘sishi millionlab dollarlab qo‘shimcha foyda keltiradi. Xuddi shu tarzda kompyuter industriyasida milliardlab sarmoyalar yaratilgan.