2-Mavzu: Bozorni segmentlashtirish va demografik tahlil Reja

2.2. Aholi bozorni tahlil qilishning asosi sifatida


Insonlar bozor tahlilining asosi hisoblanadilar. Aholining soni qanday bo‘ladi va u yosh bo‘yicha qanday taqsimlanadi, insonlar qaerlarda yashaydilar degan muammoli masalalar demografik tadqiqotlarning predmetini tashkil etadilar hamda aholining soni, tuzilishi va taqsimlanishini belgilab beradilar. Aholining xarid qobiliyati va yoki salomatligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan yuqorida keltirilgan muammoli masalalar bog‘lanuvchi tahlil turi iqtisodiy demografiya deb nomlanadi. Iqtisodiy demografiya mamlakat aholisining iqtisodiy tavsifnomalarini tadqiq etish bilan shug‘ullanadi. Shimoliy Amerika va Evropa uchun aholining sekin o‘sishi xarakterlidir, biroq firma o‘z sa’y-harakatlarini o‘suvchi segmentlarga jamlasa yoki raqobatchilardan iste’molchilarning bir qismini olsa, bu holda ushbu segment butun bozorning qisqarishi yoki yoki o‘sishining sekinlashuvida ham o‘sishi mumkin.
Aholishunoslik tendensiyasi iste’molchilar xulq-atvorlarini tadqiq qilishdagi boshqa o‘zgaruvchilarga nisbatan aniq oldindan aytilishi mumkin. Aholi demografiyasi koinot mexanikasini eslatib turadi. Tabiiy ofatlar, urushlar, epidemiyalar kabi noma’lumlar ham mavjuddir biroq odatda turli xil geografik hududlarda aholi soning o‘zgarishi ko‘pincha aniq bashorat qilinadi.
Uchta o‘zgaruvchidan (tug‘ilish, o‘lim, sof immigratsiya) asosiysi tug‘ilish hisoblanadi va u mamlakat aholisini belgilab beradi. Biroq tug‘ilish juda o‘zgaruvchi kattalik hisoblanadi. Aholi darajasi o‘zgarishini bashorat qilishdan oldin, kelgusida qancha bolalar tug‘ilishini bilish zarurdir.
Tug‘ilish to‘rtta o‘zgaruvchi bilan belgilanadi:
- aholining yosh bo‘yicha taqsimlanishi;
- nikoxda bo‘lgan aholining foizi, uydan tashqarida ishlovchi ayollar foizi va nikohga kiruvchi kishilarning o‘rtacha yoshi foizlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan oila tuzilishi;
- jamiyatning oilaga va bolalarga munosabati;
- texnologiyalar, masalan kontratseptivlarning mavjudligi va ularning qiymati.
Istiqboldagi aholini rejalashtirish uchun bir qator tushunchalardan foydalaniladi.