2-ma’ruza. Ilm fan va uning tasnifiy belgilari. Ilmiy izlanishning tuzilmasi

kichik ilmiy vazifalarga
tushuniladi. Ushbu vazifalarni hal qilish natijalari 
nafaqat nazariy, balki, asosan, amaliy ahamiyatga ega, chunki ular orqali 
kutilayotgan iqtisodiy samarani nisbatan aniq tarzda belgilash mumkin. 
Mavzu yoki savollarni ishlab chiqishda aniq vazifa - yangi konstruktsiya, 
ilg‘or texnologiyalar, yangi usullar va boshqalarni ishlab chiqish amalga oshiriladi. 
Mavzu tanlashdan avval Respublikamizdagi o‘rganilayotgan va boshqa 
turdosh mutaxassisliklar bo‘yicha manbalar hamda chet el manbalari bilan chuqur 
tanishib chiqiladi. 
Muammolarni yoki mavzularni aniqlash (tanlash) qiyin, mas’uliyatli vazifa 
bo‘lib u bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi. 
Birinchi bosqich
 
- muammolarni shakllantirish. Tadqiqot yo‘nalishidagi 
qarama-qarshiliklarning tahlili asosida asosiy vazifa – muammo shakllantiriladi va 
umumiy ko‘rinishda kutiladigan natija aniqlanadi. 
Ikkinchi bosqichda 
muammoning tarkibi ishlab chiqiladi. Mavzular, kichik 
mavzular, savollar belgilanadi. Ushbu komponentlarning tarkibi muammo (yoki 

---

kompleks muammo)ning shaklini (daraxtini) tashkil qilishi kerak. Har bir mavzu 
uchun tadqiqot sohasi aniqlanadi. 
Uchinchi bosqichda
muammoning dolzarbligi, ya’ni bu bosqichda ilm-fan 
va texnologiyalar uchun ahamiyati belgilanadi. Buning uchun har bir mavzu 
bo‘yicha bir necha e’tirozlar keltiriladi va tahlil asosida, tadqiqotlarni 
yaqinlashtirish usuli bilan, ushbu mavzu himoyasini ta’minlash maqsadida
e’tirozlar asosli chiqarib tashlanadi. Bunday "taxlil" dan so‘ng oxir-oqibat 
muammoning tarkibi tuzaladi va mavzu, kchik mavzu, savollarning shartli kodi 
belgilanadi. 
Muammo asoslangan va uning tarkibi aniqlangandan so‘ng ilmiy xodim 
(yoki jamoa), odatda mustaqil ravishda ilmiy tadqiqot mavzusini tanlashga 
kirishadi. Ayrim olimlarning fikriga ko‘ra mavzuni tanlash tadqiqotni o‘tkazishga 
nisbatan murakkabroq bo‘ladi. 
Mavzularga bir qator talablar qo‘yiladi.