2-laboratoriya ishi. Mavzu: Barg og’izchalarining harakatini

---

2-laboratoriya  ishi. 

 

 

 

Mavzu: Barg og’izchalarining harakatini

 

 

mikroskopda kuzatish.

 

 

 

Umumiy ma’lumot:

 

 

O’simliklar barg og’izcha (ustisa) lari orqali suv bug’latish transpirasiyadeyiladi. 

Bundan tashkari, bar epedermisi hujayralaridan ham suv bug’lanadi. Barg plastinkasi 

kutin modda bilan qoplanganligi uchun bu qavat orqali sodir bo’ladigan bug’lanishi 

kutikulyar transpirasiyasi deyiladi. Ko’pchilik o’simliklarda barg og’izchalari ikkita 

loviyasimon hujayradan tashkil topgan bo’lsa, g’alladoshlarda boshqacharoq tuzilgan. 

 

Kerakli o’quv materiallari:

 

 

Mikroskop, ustara, buyum va qoplag’ich oynalar, filtr qog’oz, o’simliklar bargi, 

gliserinning 5 % eritmasi, paxta, shisha tayoqcha, suvli stakan. 

 

Darsning maqsadi:

 

 

Barg og’izchalarini ochilish va yopilishini gliserin eritmasi yordamida mikroskopda 

kuzatish. 

 

Ishning bajarilishi:

 

 

Geran, tradeskansiya yoki boshqa biror bir o’simlik yorug’ va nam joyda saqlanadi. 

SHu o’simlikdan barg olib, bargning epidermis ya’ni ustki po’sti ustara yoki lezviya 

bilan avaylab shilib olinadi, olingan epidermis buyum oynasiga tomizilgan 5 % 

gliserin eritmasiga qo’yiladi va ustidan qoplag’ich oyna bilan yopiladi (oradan 15-20 

minut o’tgach). Tayyorlangan preparat mikroskopning 8 x li yoki 40 x li ob’yektivlari 

orqali tekshiriladi. Gliserin eritmasining konsentrasiyasi hujayra shirasining 

konsentrasiyasiga nisbatan yuqoriroq bo’lganligi uchun, hujayra shirasi tarkibidagi 

suvni gliserin o’ziga tortib oladi. Natijada hujayrada plazmoliz hodisasi ro’y beradi, 

shu vaqtda barg og’izchalari yopiladi. Oradan 15 minut vaqt o’tgach gliserin 

sitoplazmadan o’tib hujayra shirasida to’planadi. Hujayra shirasining konsentrasiyasi 

ko’tariladi va tashqi eritmadagi suvni o’ziga tortib oladi. Natijada barg og’izchasi 

hujayralariga suv kirib deplazmoliz hodisasi ro’y beradi, chunki gliserin barqaror 

plazmoliz hosil qilmaydi, shu sababli barg og’izchalari qaytadan ochiladi. Agar 

qoplag’ich oynaga bir tomchi suv tomizilib, gliserin filtr qog’oz bilan shimdirib 

---

olinsa, barg og’izchalari kengroq ochiladi, chunki suv qo’yilishi natijasida tashqi 

gliserinning konsentrasiyasi hujayra shirasining konsentrasiyasiga nisbatan pasayib 

qoladi. 

 

 

Nazorat uchun savollar:

 

 

1.

 

Transpirasiya nima? 

2.

 

Transpirasiya prosessining boshqarishda barg 

og’izchalarining harakati qanday sodir 

 

bo’ladi? 

 

3.

 

Barg og’izchalarining harakati qanday sodir bo’ladi? 

 

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar.

 

 

 

1.Mustaqimov G.D. O’simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiyasi asoslaridan amaliy 

mashg’ulotlar. T. 1990. 

 

2.Sulaymonov A.S. Tretyakov K.G. O’simliklar fiziologiyasidan amaliy mashgulotlar. 

T.1976. 

 

3. Burigin V. A. va boshq. Botanika va o’simliklar fiziologiyasi asoslari. T. 1972. 

 

4.Gavrelinko V. F. va boshq. Bolshoy praktikum po fiziologii rasteniy. M. 1975. 

 

5.Genkel P.A. Fiziologiya rasteniy. M. 1975. 

 

6.Alimbekov M. U, Inogomomva M. T, Umarov X. T. O’simliklar fiziologiyasidan 

yozgi amaliy mashgulotlar. T. 1977.