2. Ishlab chiqarishga ta’sir etuvchi omillar Ishlab chiqarish rejasi ko’rsatkichlar tizimi

5. Jihozlar mutanosibligini hisoblash 
 
Ishlab chiqarish dasturi rejalashtirilgandan so’ng material resurslarga talab 
aniqlanadi. Bunda material resurslarini moliyalashtirish manbalaridan va ularni sotib olish 
manbalari samaradorligini e’tiborga olish zarur.
 
 
3.1-chizma. Ishlab chiqarishda resurslarga talabni aniqlash usullari. 
Material va ishchi kuchiga talab bashorati ular bilan boliq xarajatlarni hisoblash uchun 
zarur. Ishlab chiqarishning material resurslarga talabni hisoblash uchun boshlanich 
ma’lumot bo’lib rejalashtirilgan mahsulot va xizmatlar, ishlab chiqarish hajmi, mahsulot 
birligi uchun material resurslar sarf me’yorlari hisoblanadi. Material resurslarga talab, 
material sarf me’yorini mahsulot hajmiga ko’paytirish orqali barcha turdagi resurslar 
bo’yicha natural va qiymat ifodasida aniqlanadi. 
3.1-jadval. 
Ishlab chiqarish dasturiga resurslar sarfi hisobi. 
(xom ashyo va materiallar) 
Yil 
 
Resurslar 
Miqdori 
Birlik resurs bahosi,so’m 
Qiymati 
Yillar 
1 
2 
... n yil 
1-resurs 
2-resurs 
…….. 
n-resurs 
Jami 

---

Material resurslar hajmini rejalashtirishda yillik talabdan tashqari materiallar, joriy 
ishlab chiqarish zahiralari miqdori ham aniqlanadi. Zahiralar hajmini uchta asosiy omil 
belgilab beradi: 
­
kundalik material iste’mol hajmi; 
­
material sarflanish xarakteri (iste’molning barqarorligi); 
­
ikki ta’minot orasidagi muddat. 
Zahira miqdorini rejalashtirishda ikki usuldan foydalanish mumkin: 
1-usul: yillik talabni yildagi xom-ashyo va materiallarni keltirish soniga bo’lish orqali 
aniqlashni ko’zda tutadi. 
2-usul: materialning o’rtacha sutkalik sarfini ularning zahira me’yoriga ko’paytirish 
orqali. 
Ishlab chiqarish jixozlariga bo’lgan talabni aniqlashda dastlab mavjud ishlab 
chiqarish fondlarining qisqacha tavsifi beriladi: tarkibi, tuzilmasi, qiymati, texnik tavsifi, 
eskirish darajasi ko’rsatiladi. Jihozlarga talabni rejalashtirishda qo’llanilayotgan ishlab 
chiqarish shakli e’tiborga olinadi. Jihozlar soni quyidagi formula asosida aniqlanadi: