2 Ишлаб чиқариш, тақсимот, айирбошлаш, истеъмол жараёнлари

2. Мавзу: Иқтисодий тизим турлари. Режа:

1.Иқтисодий тизим тушунчаси.

2.Иқтисодий тизим моделлари: анъанавий иқтисодиёт, маъмурий-буйруқбозлик иқтисодиёти, бозор иқтисодиёти.

3. Нархлар механизмига кириш.

4. Бозор иқтисодиёти тизимининг мазмуни.

Иқтисодий тизимлар ва уларнинг турли моделлари
Тизим – бу жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тузилиши, уни ташкил этувчи, бир-бирини тақозо этиб, ўзаро таъсир ўтказувчи унсурларнинг мажмуи бўлиб, бунда унсурлар биргаликда амал қилади, натижада айрим унсурларга хос бўлмаган умумий хусусиятлар пайдо бўлади.
Ҳар бир даврда ва маконда амал қилаётган иқтисодий муносабатлар мажмуаси иқтисодиётни ташкил қилиш шакллари, хўжалик механизми ва иқтисодий муассасалар билан биргаликда иқтисодий тизимни ташкил қилади.
Иқтисодий тизим турлари

• Узоқ даврлар мобайнида анъанавий тарзда амал қилиб келувчи урф-одатлар, тартиблар, удумлар асосида юритилувчи иқтисодий тизим

Анъанавий иқтисодиёт

• Барча моддий ресурсларга ижтимоий (давлат) мулкчилигининг ҳукмронлиги, хўжалик юритишга оид барча муҳим қарорларнинг марказлаштирилган тартибда маъмурий органлар томонидан қабул қилинишига асосланувчи иқтисодий тизим

Маъмурий- буйруқбозлик иқтисодиёти

• Товар-пул муносабатлари, рақобат, иқтисодий фаолият юритишда эркинлик ва бозор механизимларига асосланган ҳолда юритилувчи иқтисодий тизим

Бозор иқтисодиёти

• Иқтисодий фаолиятни ташкил этиш ва бошқаришда бозор механизми тамойил ва қонунларини маъмурий тартиблаш усуллари билан оқилона тартибда уйғунлаштириб фойдаланишга асосланган иқтисодий тизим

Аралаш иқтисодиёт
Бозор иқтисодиётининг қуйидаги субъектлари мавжуд:
-иқтисодий мустақил мулк эгаси ёхуд истеъмолчи бўлган айрим кишилар ёки гуруҳлар. Буларга одатда ёлланиб ишловчилар, ер эгалари, капитал соҳиблари, ишлаб чиқариш воситаси эгалари киради. Улар тадбиркорлик қилмай, ўз мулкидан даромад топади ёки ёлланиб ишлайди; фирма, корхона, хўжаликлар, уларда банд бўлган тадбиркорлар.

• Бозор иқтисодиётининг энг муҳим асосий белгилари

• – яъни мулк шакллари ва хўжалик юритиш усулларининг турли-туман бўлишидир.