Rasmda musbat va manfiy zaryadlarning A nuqtada hosil qilgan maydon kuchlanganliklari ko`rsatilgan. SI da elektr maydon kuchlanganligining birligi Kuchlanganlik chiziqlari. Elektr maydonini kuchlanganlik chiziqlari yordamida grafik ravishda tasvirlash ancha qulaydir.
Maydonning kuch chiziqlari yoki kuchlanganlik chiziqlari deb, har bir nuqtasiga o`tkazilgan urinma maydonning shu nuqtasining kuchlanganlik vektori yo`nalishi bilan mos keluvchi chiziqlarga aytiladi. Kuchlanganlik chiziqlari hech qachon kesishishmaydi. YOpiq chiziq xarakteriga ega emas.Ularning boshlanish va tugash nuqtalari mavjud yoki cheksizlikka borib tugashadi.
9-bilet
Mexanik ish. Kuch yo’nalishi ko’chish yo’nalishi bilan mos tushgan holda kuch modulini ko’chish moduliga ko’paytmasiga teng bo’lgan A skalyar kattalik kuchning ishi deb ataladi. A=FScos Bunda: A – bajarilgan ish F- jismga ta’sir qiluvchi kuch S - o’tilgan yo’l - kuch va ko’chish orasidagi burchak 1m=1kg S birligi A=1J=1NA=F 1m =
F S formula ko’rinishida yozamiz. bo’ladi, buni A=FScos= F cos
H arakat yo’nalishiga qarama-qarshi bo’lgan kuch ish bajaradimi? Masalan, sirpanish, ishqalanish kuchi ish bajaradimi?
Jism yuqoriga ko’tarilayotganda og’irlik kuchi, suvga sakrovchi suvga tushganda suvning qarshilik kuchi ,ishqalanish kuchlari va hokazolar manfiy ish bajaradi. Jism vaqt birligi bajaradigan ishga quvvat deyiladi.
2. Jismning ichki energiyasi deb undagi zarrachalarning harakat va o’zaro ta’sir energiyasini hamda jism ichida issiqlik muvozanatini ta’minlovchi nurlanish energiyasini tushunamiz. Termodinamik usulga asosan jism bir holatdan ikkinchi holatga o’tganida ichki energiyasining o’zgarishi jismni bir holatdan ikkinchi holatga o’tkazish uchun berilishi zarur bo’lgan issiqlik va sarflanishi zarur bo’lgan ish yig’indisibilan o’lchanadi.Termodinamikaning birinchi qonuni shunday deydi: sistemaga berilgan issiqlik miqdori sistemaning ichki energiyasini o’zgarishiga va sistemaning tashqi jismlar ustida ish bajarishga sarflaydi Q U2-U1 A, Q — sistemaga berilgan issiqlik miqdori, U1 va U2 - sistema ichki energiyasining oldingi va keyingi qiymatlari, A — sistemaning tashqi jismlar ustida bajargan ishi. Q va A algebraik kattaliklar va ular holat funksiyalari emas.ko’rinadiki Q ning birligi ish yoki energiya birligidan kelib chiqadi, XBS da issiqlik miqdorining o’lchovi — Joul.
3. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, agar o’tkazgichlar o’zaro yaqinlashtirilsa, ularning umumiy sig’imi keskin ortadi. Agar o’tkazgichlar orasiga dielektrik muhit kiritilsa, o’tkazgichlar sistemasining sig’imi yanada ortadi. Bu prinsip o’tkazgichlardan kondensator yasashda ishlatiladi.Kondensator deb, qoplamalari deb ataladigan bir-biriga cheksiz yaqin joylashtirilgan va dielektrik muhit bilan ajratilgan o’tkazgichlar sistemasiga aytiladi.Faraz qilaylik, ikki parallel yuzalari bo’lgan metall plastinka shaklidagi o’tkazgichlar nisbiy dielektrik singdiruvchanlik koeffitsienti bo’lgan dielektrik muhit bilan bir-biridan izolyatsiya qilingan bo’lsin. Zaryadlarning yuza zichliklari va , potensiallari 1 va 2 bo’lsin. kelib chiqadi. Ikki parallel plastinka orasidagi maydon kuchlanganligi ekanini hisobga olib, yassi kondensatorning sig’imi uchun: ifodani yoza olamiz. ko’rinadiki, kondensatorning elektr sig’imi S plastinkalarning yuzi S va ular orasidagi masofa d hamda elektr xossalariga bog’liq.Har qanday olingan o’tkazgich ham elektr sig’imga ega. Masalan, radiusi R bo’lgan va dielektrik singdiruvchanligi ga teng bo’lgan muhitda joylashgan metall sferaning elektr sig’imi:
Do'stlaringiz bilan baham: |