2. ideal gazlar uchun holat tenglamasi quyidagicha edi: pv

diffuziya tufayli ikkala modda zarrachalari bir-birining orasiga kiradi.

3. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, agar o’tkazgichlar o’zaro yaqinlashtirilsa, ularning umumiy sig’imi keskin ortadi. Agar o’tkazgichlar orasiga dielektrik muhit kiritilsa, o’tkazgichlar sistemasining sig’imi yanada ortadi. Bu prinsip o’tkazgichlardan kondensator yasashda ishlatiladi.Kondensator deb, qoplamalari deb ataladigan bir-biriga cheksiz yaqin joylashtirilgan va dielektrik muhit bilan ajratilgan o’tkazgichlar sistemasiga aytiladi.Faraz qilaylik, ikki parallel yuzalari   bo’lgan metall plastinka shaklidagi o’tkazgichlar nisbiy dielektrik singdiruvchanlik koeffitsienti   bo’lgan dielektrik muhit bilan bir-biridan izolyatsiya qilingan bo’lsin. Zaryadlarning yuza zichliklari   va  , potensiallari  ₁ va  ₂ bo’lsin. ifodadan   kelib chiqadi. Ikki parallel plastinka orasidagi maydon kuchlanganligi 
 ekanini hisobga olib, yassi kondensatorning sig’imi uchun:  ifodani yoza olamiz. (9.3) dan ko’rinadiki, kondensatorning elektr sig’imi S plastinkalarning yuzi S va ular orasidagi masofa d hamda elektr xossalariga bog’liq.Har qanday olingan o’tkazgich ham elektr sig’imga ega. Masalan, radiusi R bo’lgan va dielektrik singdiruvchanligi   ga teng bo’lgan muhitda joylashgan metall sferaning elektr sig’imi:  
12-Bilet
1. Harakatlanayotgan jism yoki zarracha erishgan energiyaga kinetik energiya deyiladi Harakatlanayotgan har qanday jism kinetik energiyaga ega bo’lib, bu energiya jism massasi bilan tezligiga bog’liqdir.  Тekis harakatda jismning tezligi o’zgarmaganligi uchun kinetik energiyasi ham o’zgarmaydi. Kuch ta’sirida jism kinetik energiyasining o’zgarishi, shu kuchning bajargan ishiga teng.   Bu formulada kuch va ko’chishlarni ularning qiymatlari bilan almashtiramiz.  ;      ,   Kuchning ishi jism kinetik energiyasining o’zgarishiga teng.  Potensial energiya deb, o’zaro ta’sir qilayotgan jismlar yoki jismlarining bir-biriga nisbatan paydo bo’lgan va ular bir holatdan boshqa holatga o’tganda bajarilishi mumkin bo’lgan ish bilan o’lchanadigan fizik kattalikka aytiladi.Balandlikdagi jismning Yerga nisbatan potensial energiyasi, jismning bu balandlikdan tushishida og’irlik kuchining bajargan ishiga teng bo’ladi.  To’liq enegiya potensial va kinetik energiyalarning algebraik yig’indisiga teng


Yopiq sistemadagi jismlarning to’liq mexanik energiyasi hech vaqt bordan yo’q bo’lmaydi va yo’qdan bor bo’lmaydi. U faqat o’zgarmas bo’lib, bir turdan ikkinchi turga aylanib yoki bir jismdan ikkinchi jismga o’zatilib turadi.Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni xaqida tushincha Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni tabiatning umumiy harakterga ega bo’lgan fundamental qonunidir. Bu qonunga ko’ra energiya yo’qdan bor bo’lmaydi, bordan yo’q bo’lib ketmaydi, bir turdan ikkinchi turga o’tib turishi mumkin, bunday o’tishda energiya bir turining muayyan miqdori ikkinchi tur energiyaning shunga teng miqdoriga aylanadi, ya’ni, izolyatsiyalangan har qanday sistema ichidagi energiya miqdori o’zgarmasdan saqlanib turadi. Energiyaning saqlanishi va aylanishi qonunining umumiy ta’rifi M.V.Lomonosov tomonidan XVIII asrning birinchi yarmida berilgan. R. Mayer 1842 yilda tajribalar natijasida sarflangan ish L va hosil qilingan issiqlik miqdori Q orasida to’g’ri proportsionallik borligini aniqladi: L AQ (4.1) bu yerda: A-ishning issiqlik ekvivalenti bo’lib, u issiqlik hosil qilish usuli, ish turi, jism temperaturasi va xokazolarga qaramasdan doimo bir xil qiymatga ega: кг К М ккал A    , 427 1 Agar ish va issiqlik bir xil birliklarda o’lchansa, u holda ekvivalent A birga teng bo’lib (4.1) quyidagi ko’rinishga keladi: LQ (4.2) Shunday qilib, hosil qilingan issiqlik miqdorining sarflangan ish miqdoriga ekvivalentligi ko’rsatildi; issiqlik sarflash hisobiga ish bajarilganda ham bu munosabat to’g’ri bo’ladi.


2.Bernulli tenglamasini chiqarish uchun kinetik energiyaning o’zgarishi qonunidan foydalanamiz. Harakat o’qi   bo’lgan biror elementar oqimcha ajratib, uning 1-1 va 2-2 kesimlar bilan ajratilgan bo’lagini olamiz. U holda bu bo’lak   vaqtda harakat qilib,  kesimlar orasidagi vaziyatga keladi 1-1 kesimning yuzasi  , bu yuzaga ta`sir qiluvchi kuch   va tezlik   bo’lsin, 2-2 kesimning yuzasi esa  unga ta`sir qiluvchi kuch   tezlik esa   bo’lsin, kinetik energiyaning o’zgarish qonunini elementar oqimchaning ana shu harakatdagi bo’lagiga tadbiq qilamiz. Bu qonunga asosan biror jism harakati vaqtida uning kinetik energiyasining o’zgarishi, shu jismga ta`sir qilayotgan kuchlar bajargan ishlarning yig’indisiga tengdir. Buning matematik ifodasi quyidagicha bo’ladi: bu erda   - kinetik energiyaning   vaqtda o’zgarishi,  - barcha kuchlar bajargan ishlarning yig’indisi.Endi, elementar oqimcha bo’lagining 1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi vaziyatdan   vaqt ichida   kesimlar orasidagi vaziyatga kelganda uning kinetik energiyasining o’zgarishini ko’ramiz. Harakat barqaror bo’lgani uchun bu o’zgarish   kesimlar orasidagi bo’lak bilan   kesimlar orasidagi bo’lak kinetik energiyalarning ayirmasiga teng. 
3. Mexanikadan ma’lum-ki, kuchlarning potensial maydonida joylashgan jism potensial energiyaga ega bo’lib, maydon kuchlari shu energiya hisobidan ish bajaradi. Elektr maydonida bajarilgan ishni potensial energiya farqi sifatidaifodalash mumkin , Bu tenglama bilan (5.2) ni taqqoslasak, ye₁  va ye₂  aniqlanadi. Demak, o’zaro ta’sir potensial energiyasi ye  . Elektrostatik maydon potensiali   esa, sinovchi q_ozaryadning elektrostatik maydon ixtiyoriy nuqtasidagi potensial energiyasi ye ning shu zaryad miqdoriga nisbati bilan aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni:
. Potensial son jihatidan birlik musbat zaryadning maydondagi muayyan nuqtadagi potensial energiyasiga tengdir. Zaryadlar sistemasi hosil qilgan maydon potensiali sistema tarkibiga kirgan har bir zaryadning alohida hosil kilgan maydon potensiallari algebraik yig’indisiga tengdir. Agar bizga potensiallari  ₁ va  ₂ ga teng bo’lgan, bir-biridan  d=d₂-d₁ masofada joylashgan ikkita parallel plastinka berilgan bo’lsa, maydon kuchlanganligi uchun E  ifodani olamiz, bu yerda  ₂-  ₁ U - plastinkalar orasidagi potensiallar farqi yoki kuchlanish deyiladi. XBS da kuchlanish 1V birligi bilan o’lchanadi.