2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

ЎРТА ВА ЎРТА МАХСУС ПРОФЕССИОНАЛ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИ 
МОЛИЯЛАШТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ 
О.К.Сахибов
Тошкент молия институти, 
мустақил тадқиқотчи
Аннотация:
Мақолада таълим тўғрисида амалга оширилаётган ислоҳотлар, Ўзбекистон 
Республикаси “Таълим тўғрисида”ги қонунида таълим муассасаларини молиялаштиришни 
белгиланганлиги кўрсатилган. Ўрта ва ўрта махсус профессионал таълим муассасаларини 
молиялаштириш манбалари юзасидан назарий асослар ҳамда хулосалар келтирилган. 
Таянч иборалар:
бюджет ташкилотлари, ўрта профессионал таълим муассасаси, ўрта 
махсус профессионал таълим муассасаси, коллеж, техникум, бюджет харажатлари. 
Аннотация: 
В статье описаны реформы, проводимые в сфере образования, указано на 
финансирование образовательных учреждений согласно Закона Республики Узбекистан «Об 
образовании». Приведены теоретические основы и выводы об источниках финансирования средних и 
средних специальных профессиональных учебных заведений. 
Ключевые слова:
бюджетные организации, учреждение среднего профессионального 
образования, учреждение среднего специального профессионального образования, колледж, 
техникум, расходы бюджета. 

---

122 
Annotation:
The article describes the reforms carried out in the field of education, indicates the 
financing of educational institutions in accordance with the Law of the Republic of Uzbekistan "on 
education". The theoretical foundations and conclusions about the sources of funding for secondary and 
secondary specialized professional educational institutions are presented. 
Keyword:
budget organization, secondary vocational education, secondary specialized vocational 
education, College, technical school, budget expenditures. 
Ривожланган давлатларда таълим соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлари қаторида, 
бугунги кунда мамлакатимизда таълим соҳасида олиб борилаётган ислоҳотларни кўришимиз мумкин. 
Таълим соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар натижасида таълим сифатини ошириш, меҳнат 
бозори талаблари асосида малакали кадрлар тайёрлашда эътибор қаратилмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси “Таълим тўғрисида”ги 62-моддасига мувофиқ давлат таълим 
муассасаларини молиялаштириш Ўзбекистон Республикасининг республика бюджетидан, 
Қорақалпоғистон Республикаси бюджетидан, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий 
бюджетларидан, туманлар ва шаҳарлар бюджетларидан, кадрлар буюртмачиларининг маблағлари 
ҳисобидан, шунингдек бюджетдан ташқари маблағлар ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган 
бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилиши белгиланди. 
Мамлакатимиз таълим соҳасига қаратилаётган харажатларнинг аксарият қисми давлат 
бюджети маблағлари ҳисобидан молиялаштирилмоқда. Аста-секинлик билан мамлакатда инновацион 
иқтисодиётнинг тараққий этиши, аҳоли даромадларининг ошиши ва таълим тизими инсон ҳаётидаги 
ўрнининг ошиб бориши мамлакатда ҳам аста – секинлик билан давр талабларига жавоб бера оладиган 
давлат таълим муассасалари билан бир қаторда хусусий таълим муассасалари ҳам ташкил топиб 
бормоқда. Бу ўз навбатида, бевосита рақобатни кучайишига, давлатнинг таълимга ажратаётган 
маблағларини камайишига ҳамда янги молиялаштириш манбаларини излаб топишга олиб келмоқда. 
Мамлакат учун иқтисодиётнинг реал сектори ва ижтимоий соҳанинг эҳтиёжларидан келиб 
чиқиб, кадрлар тайёрлаш бўйича янги замонавий таълим босқичлари, касблар ва мутахассисликларни 
халқаро стандартлар талабларига мос келиши энг устувор вазифа ҳисобланади. 
Мамлакатимизда таълим ва илм-фан тизимини ривожлантириш бўйича олиб борилаётган кенг 
кўламли изчил ишлар сифатида меҳнат бозори учун малакали ва рақобатбардош кадрлар тайёрлаш 
ҳамда мазкур жараёнга иш берувчиларни кенг жалб қилишда зарур бўлган шароитларни 
таъминлашга замин яратиши лозим. 
Таълим турларининг молиявий фаолиятини тартибга солувчи меъёрий ҳужжат сиқатида 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Бюджет ташкилотларини маблағ билан 
таъминлаш таритибини такомиллаштириш тўғрисида” 1999 йил 3 сентябрдаги 414-сон қарори 
мувофиқ барча бюджет ташкилотлари, шу жумладан таълим муассасалари харажатларининг 
гуруҳланиши ва молиялаштириш тартиби белгиланган. 
Ғазна ижросига ўтган бюджет маблағлари олувчиларнинг харажатлари Молия вазирлигининг 
Ғазначилиги ва унинг ҳудудий бўлинмалари томонидан ягона ғазна ҳисоб рақамидан, шунингдек 
юқорида кўрсатилган харажатлар гуруҳларининг ҳар бир моддаси бўйича ҳудудий ғазначилик ҳисоб 
рақамидан амалга оширилади. Харажатларнинг I ва II гуруҳларига киритилган бюджет ташкилотлари 
биринчи навбатда харажатларини молиялаштиради (тўлайди). Бунда II харажатларнинг гуруҳига 
тегишли маблағ ўтказмасдан I гуруҳ харажатларини амалга ошириш тақиқланади (иш ҳақи учун 
олинган аванслардан ташқари). 
Ягона ғазна ҳисоб рақамида, шунингдек бюджет тизими бюджетларининг даражалари бўйича 
тегишли ғазна ҳисобварағида биринчи ва иккинчи гуруҳлар бўйича тўланмаган харажатлар 

---

123 
суммасидан ортиқ маблағлар мавжуд бўлганда ортиқча сумма миқдорида учинчи ва тўртинчи 
гуруҳлар бўйича харажат қилишга рухсат этилади.
12
Умуман олганда, давлат ташкилотлари харажатлари 4 гуруҳдан иборат харажатлар сметасига 
мувофиқ молиялаштирилади. Бюджет ташкилотларини гуруҳлар бўйича харажатларига қарайдиган 
бўлсак юқори салмоққа эга бўлган I гуруҳ харажатлари ҳисобланади. 
Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўрта махсус, касб-
ҳунар таълими муассасалари ходимлари меҳнатига ҳақ тўлашнинг такомиллаштирилган тизимини 
тасдиқлаш 
тўғрисида” 
2008 
йил 
1 августдаги 165-қарори билан Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари педагог ходимлари 
меҳнатига ҳақ тўлаш бўйича базавий тариф ставкалари миқдорлари, Академик лицейлар ва касб-
ҳунар коллежларининг бошқа педагог ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш бўйича базавий тариф 
ставкалари миқдорлари, Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари ходимлари меҳнатига ҳақ 
тўлаш тартиблари белгиланган. 
Бунда асосан, таълим муассасасидаги Директор жамғармасидан ўрта махсус, касб-ҳунар 
таълими муассасаларининг юқори касб маҳоратига эга бўлган ва ўқув-тарбия жараёни сифатини 
оширишга аниқ шахсий ҳисса қўшаётган ўқитувчилари ва ишлаб чиқариш таълими усталари 
меҳнатини моддий тақдирланади ҳамда рағбатлантирилади.
13
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Профессионал таълим тизимини янада 
такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” 2019 йил 6 сентябрдаги ПФ–5812-сон 
Фармонига мувофиқ янги профессионал таълим тизими ташкил этилди.
14
Мазкур Фармонга янги профессионал таълим муассасаларининг таълим босқичларига 
мувофиқ молиялаштириш манбалари Ўзбекистон Республикаси давлат бюджети маблағлари тегишли 
вазирликлар ва идораларнинг бюджетдан ташқари маблағлари, тўлов-контракт асосида ўқитишдан 
тушадиган маблағлар ҳисобидан молиялаштирилади. 
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон Республикаси таълим муассасаларига ўқишга 
қабул қилиш бўйича Давлат комиссияси томонидан пандемия шароитида давлат томонидан таълим 
тизимини қўллаб қувватлаш мақсадида коллежлар ва техникумлар маъмурий бошқарув 
ходимларининг иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловлари ҳамда коммунал хизматлари билан 
боғлиқ бўлган харажатлари Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан 
қопланиши белгиланди. 
Коллеж ва техникумларни молиялаштиришда Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети 
маблағларни ажратилиаши меҳнат бозори талаблари асосида ўрта бўғин кадрларини тайёрлашни 
қўллаб қувватлаш ҳамда коллеж ва техникумларни қўшимча имкониятларини кенгайтиришга 
имконият яратади. 
Коллежлар ва техникумларнинг асосий молиявий манбалари бири бу тўлов-контракт 
маблағлари ҳисобланади. 
Ўзбекистон Республикаси таълим муассасаларига ўқишга қабул қилиш бўйича Давлат 
комиссияси томонидан таълим йўналишлари кесимида тўлов-контракт асосида бир ўқувчини ўқитиш 
қиймати миқдорлари белгиланди. (1-жадвал)
15