2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

1-
расм. Талабаларнинг ўқув фаолиятини ривожлантиришни таъминловчи педагогик 
шарт-шароитлар
Педагогик шарт-шароит 
Умумий ва касбий фанлар учун ажратилган ўқув соатлари, ўқув-
меъёрий ҳужжатлар 
Малакали, етакчи профессор-ўқитувчилар, ўз соҳасини чуқур биладиган методистлар, 
масъулиятли техник ходимлар 
Ўқув аудиторияларининг техник (жиҳоз, механизм, қурилма, 
асбоб-ускуналар) ва ахборот-коммуникацион (компьютер технологияси, 
электрон доска ва б.) воситалар
Ҳуқуқий-меъёрий 
таъминот 
Методик
таъминот 
Техник
таъминот 
Илмий-педагогик
таъминот 
Технологик 
таъминот 
Ўқув-билиш фаолиятининг муайян изчилликда ташкил этилиши 
(“оддийдан мураккабга, қуйидан юқорига” тамойилига асосланувчи ўқув 
топшириқларини бажариш), касбий фаолиятда дастлаб мажмуавий 
кўникма, сўнгра малакаларга эгаликни намоён этиш, фаолиятда ахборот-
коммуникацион технологияларни самарали қўллаш

---

155 
Зеро, янги билимлар шаклланишидаги тезликка мавжуд шароитда мобил ҳаракатланмай 
туриб, мослашиб бўлмайди. Янги билимларнинг шаклланиши, уларни ўзлаштиришга бўлган 
эҳтиёжни қондириш йўлидаги мобиллик, кенг кўламли ахборот муҳити таълим тизимига ҳам 
бевосита таъсир кўрсатиб, таълимнинг мобиллашувини юзага келтиради. Биологик, психологик, 
педагогик омиллар, таълимнинг мобиллашуви негизида ташкил этиладиган ўқитиш жараёнида 
талабаларнинг ўқув-билиш фаолиятини самарали ташкил этишга эришилади.
Талабаларнинг ўқув-билиш фаолияти учун билиш ҳамда танқидий тафаккурни 
ривожлантириш назариялари концептуал асос бўлиб, мақсад (ўқув-билиш фаолиятини 
ривожлантириш), вазифалар (таълимий, мослаштириш, тарбиявий, ривожлантириш)га таянган ҳолда 
ўқитиш мазмуни (ўқув-билиш фаолиятини ривожлантиришнинг назарий-амалий асослари, устувор 
тамойиллари, муҳим жиҳатлари) шакллантирилади. Талабаларнинг ўқув-билиш фаолиятини 
ривожлантиришга оид ўқитиш мазмунини ёритишда таълим технологиялари (муаммоли, интерфаол, 
ҳамкорлик, лойиҳа таълими), таълимни ташкил қилиш шакллари (назарий, амалий ва мустақил 
машғулотлар), методикаси (“Интеллектуал биатлон”, “Бажарилган топшириқлар эстафетаси” ва 
“Тизимлаштирилган тушунчалар кросси” методларни қўллаш ва ижодий характердаги ўқув 
топшириқларини бажариш, ўқув-билиш фаолиятини ҳамкорликда ташкил этиш)нинг пухта 
асосланиши муҳим аҳамият касб этади.
Таълим натижаси белгиланган мақсадга мувофиқ муайян мезон ва даражалар асосида 
назорат қилинади ва баҳоланади. Талабаларнинг ўқув-билиш фаолиятини ривожлантириш жараёнида 
репродуктив, қисман изланувчан, ижодий, креатив характердаги ўқув-билиш ҳаракатларини бажариш 
алоҳида мезонлар сифатида белгиланди. Талабалар томонидан ўқув-билиш ҳаракатларининг 
репродуктив, қисман изланувчан, ижодий, креатив характерда эканлигига кўра улар (юқори, ўрта, 
қуйи) даражаларда баҳоланди. Ўқув-билиш ҳаракатларининг даража кўрсаткичлари миқдор ва сифат 
жиҳатдан илмий-тадқиқот фаолиятини ташкил этишдан кутилаётган натижанинг 
кафолатланганлигини белгилаб беради.
Талабаларда ўқув-билиш фаолиятини ривожлантириш кўплаб объектив ва субъектив омиллар 
таъсирида кечадиган яхлит жараён саналади. Ҳар қандай жараён муайян босқичлар асосида кечади. 
Шундан келиб чиққан ҳолда тадқиқотни олиб боришда талабаларда ўқув-билиш фаолиятини 
ривожлантириш жараёнининг мослаштириш-йўналтириш, шакллантириш ва ривожлантириш 
босқичларини белгилашга эътибор қаратиш лозим.
Хулоса. Шундай қилиб, таълимнинг мобиллашуви шароитида талабаларни умумий ва 
ихтисослик йўналишлари бўйича муҳим билимлар билан қуроллантириш, бу борада тезкорликка 
эришиш зарур. Талабалар томонидан умумий ва касбий фанлар асосларининг пухта ўзлаштирилиши 
уларни меҳнат бозоридаги кучли рақобатга бардошли қилиб тайёрлаш имконини беради. Мутахассис 
сифатида талабаларнинг тўлақонли шаклланиши фақат ўқитувчи ва унинг фаолиятигагина эмас, 
балки ўқув машғулотлари жараёнида талабаларнинг ўқув-билиш фаолиятини ривожлантиришларига 
ҳам боғлиқ. Шу сабабли олий таълим муассасаларида Профессионал таълим (Касб таълими) 
йўналиши талабаларининг ўқув-билиш фаолиятини ривожлантириш мақсадга мувофиқдир.