2-bosqich 16-25 guruh talabasi xoliqov baxtiyorjonning “Anorganik kimyo” fanidan

O’zbekistonda fosforli o’g’itlar ishlab chiqaradigan zavodlar
Hozirgi kunga kelib, O’zbekistonda ham juda katta fosforit konlari mavjudligi aniqlandi. Birgina Jeroy – Sardara fosforit konidagi Marokash turiga mansub zarra – donador (kristall holatdagi) fosforitlarning zahirasi 100 mln tonnadan ortiqdir. Bulardan tashqari Markaziy Qizilqumda Qoraqat va Shimoliy Jetitov fosforit konlari ham sifatli xom – ashyoga boydir. Ma’lumki, O’zbekistonda ammofos va ammoniylashtirilgan superfosfat ishlab chiqaradigan juda katta korxonalar mavjud. Shunday zavodlardan biri Qo'qon superfosfat zavodi hisoblanadi. "Qo'qon superfosfat zavodi" OAJ Farg'ona viloyatining Qo'qon shahrida joylashgan. Zavod 1935-yilda qurilgan. 1946-yilda zavodda ammon superfosfat ishlab chiqarish boshlandi. Korxona respublikada ammon superfosfat ishlab chiqaruvchi yagona korxona sanaladi, u samarador fosfor o'g'it bo'lib, undan qishloq xo'jaligida ekin ekishda foydalaniladi.

XULOSA

1. 
   Xulosa qilib aytganda, organik va noorganik kimyo sohasida o’g’itlar ishlab chiqarishda keng ko`lamda ishlar olib borilmoqda. Hozirgi kunda yangi-yangi zavodlar qurilib yuksak darajali kaliyli, azotli, fosforli va meniral o’g’itlar ishlab chiqarilmoqda. Yangi texnalogiyalar asosida ishlab chiqarilayotgan bunday o’g’itlar o`ta sifatlidir. Shuni aytib o`tish kerakki, fosforli o’g’itlar ham juda katta ahamiyatga ega bo’lib, qishloq xo`jaligi uchun juda ham zarur bo’lgan o’g'it hisoblanadi.
   
2. 
   O’z vaqtida kerakli joy o`g`itlansa tuproq unumdorligi oshib mo’l hosil olishga va hosilni tez yetilishiga zamin yaratiladi. Ammo bunday o’g’itlarni keragidan ortiq yerga berish yaramaydi. Meyoridan ortiqcha solingan o’git yerni meniral holatini buzibgina qolmay balki hosildorlikni anchagina pasaytiradi. Agar tuproq unumdorligi past joylarga 1-gektarjoyga 40-60 kggacha berilsa bunda yerlar o’z samarasini bermasdan qolmaydi.
   
3. 
   O’g’itlar o’simliklarga har xil ta’sir qiladi. Masalan, azotli o’g’itlar o’simliklarning o’sishini tezlashtirsa, fosforli va kaliyli o’g’itlar mo’l hosil to’planishiga va uning tez pishib yetilishiga tyordam beradi.Qisqa qilib aytganda, o’g’itlar mo’l hosil garovidir. Lekin o’g’it solishda uning me’yoriga qat’iy rioya qilish zarur. Agar tuproqqa mineral o’g’itlar me’yoridan ortiqcha solinsa, uning ekologik holati yomonlashadi. Chunonchi, me’yoridan ortiqcha solingan o’g’it tuproqdagi tirik mavjudotlarga salbiy ta’sir ko’rsatadi va uning tarkibini buzadi. Eng muhimi, ko’p miqdorda mineral o’g’it solingan yerda yetishtirilgan hosil (qovun, tarvuz, kartoshka va boshqalar) tez buziladi, uni iste’mol qilgan odam zaharlanishi mumkin. Demak, me’yorida ishlatilgan o’g’itlar tuproqning holatini yaxshilaydi va o’simliklarning hosildorligini oshiradi.