2. Билиш жараёни хусусиятлари

Интеграл ҳисоб. Ажойиб олим Иоган Кеплер тасодифан бир куни вино сотувчилар олдига келиб қолади ва уларнинг турли-туман ўлчамдаги вино бочкаларининг сиғимларини қандай ўлчаётганлари билан қизиқиб қолди. Улар бочкадаги тешикдан бочка тагидаги энг олис нуқтагача бўлган масофани ёғоч билан ўлчашар эди. Буни кузатар экан, у дастлаб лимон, олма, беҳи ва бочка шаклидаги жисмларнинг ҳажмларини ҳисоблаш учун математик формулалар яратди. Бу эса олимларнинг янги математик фанга - «интеграл ҳисобнинг» яратилишига асос бўлди.
7. «Учар гилам». Одамлар асрлар бўйи осмонга кўтарилиш ва баландца учишни орзу қилганлар. Халк оғзаки ижодида ва бошқа илмий
асарларда «Учар гилам»лар тўғрисида фикрлар баён қилиб келди. Илмфан ва техника тараққиёти туфайли одамларнинг орзулари рўёбга
чиқци. 1884-1885 йилларда рус денгиз офицери А.Ф.Можайский биринчи учиш аппаратини яратди ва ўзи ясаб синовдан ўтказди.
Унинг бугунги ривожи ҳеч кимга сир эмас ва демак, илмий фикр инсонни қандай юксакликларга кўтаришини қаранг!
8. Биринчи космонавт ким бўлган? Бу саволга дарҳол ўқувчилар Юрий Гагарин бўлган ва 1961 йил 12 апрель куни космосга учган, деб жавоб беради. Аслидачи, қуйидаги жавобни ўқинг: «Атоқли олим, шоир ва драматург Максуд Шайхзода бир суҳбатда «Биздан сўрасалар, дунёда биринчи фазогир Турон ўғлони, Форобий, Берунийларнинг замондоши ал-Жавҳарий бобомиз бўладилар. Камина Беруний ҳақида янги асар ёзиш учун манбалар кўраётиб, ал-Жавҳарий ва унинг жасорати ҳақида маълумот учратиб қолдим», деган эди. Яқинда эса туркиялик олим, профессор Усмон Туроннинг «Туркий халқлар мафкураси» китобида ушбу сатрларга кўзим тушиб қолди: «IX асрда турк файласуфи Форобий ва унинг ҳамшаҳари Исмоил Жавҳарий араб тилига оид «Сиҳаҳ» номли улкан асарни, тоғаси Иброҳим ибн Исҳоқ эса «Девон ул-адаб» китобини ёзадилар. Шунинг учун ҳам казвиний «Ажабки, турк диёрининг энг чеккасида жойлашган Фароб шаҳридан чиққан бу икки олим араб тилининг устозлари бўлдилар», дейди. Физика билан шуғуланган Жавҳарий ўзи ясаган қанотлар билан учишни машқ қилаётиб йиқилади ва шу жароҳат таъсирида оғриб вафот этади».
Демак, ота-боболаримизни оддий кундалик ҳайтдаги фикрлар эмас, балки илм-маърифатни юксакликка кўтарувчи ва билишнинг чексизлиги ҳақидаги фикрлар доимо қизиқтириб келган экан. Бу ҳақда она диёримизда яшаб ўтган қомусий ва ҳадисчи олимларимиз фаолиятидан кўплаб маълумотлар олиш мумкин.